Kiedy kierownik jednostki narusza dyscyplinę finansów publicznych

Błędne określenie wierzytelności jednostki budżetowej czy zaniechanie ich dochodzenia to najczęstsze przewinienia. Na podstawie orzecznictwa Głównej Komisji Orzekającej omawiamy najważniejsze zasady odpowiedzialności za wskazane delikty, granice racjonalnego działania oraz przypadki, w których odstąpienie od egzekwowania należności może być uznane za dopuszczalne w świetle zasady gospodarności i legalizmu finansowego.

W ubiegłym roku regionalne izby obrachunkowe, po przeprowadzeniu licznych kontroli, skierowały do rzeczników dyscypliny finansów publicznych łącznie 406 zawiadomień o ujawnionych okolicznościach wskazujących na naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Zawiadomienia te obejmowały 1576 różnych czynów, za które odpowiedzialność poniosło 508 osób (dane na podstawie Sprawozdania Krajowej Rady Regionalnych Izb Obrachunkowych za 2024 r., lipiec 2025 r., por. tabelę).

Krąg podmiotów, którym może być przypisana odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych w zakresie gospodarowania środkami publicznymi, jest bardzo szeroki. Określa go art. 4 ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (dalej: u.o.n.d.f.p.). Wśród osób tych są nie tylko kierownicy jednostek sektora finansów publicznych (dalej: JSFP), ale także pracownicy, którym zostały powierzone obowiązki w zakresie gospodarki finansowej. Ich przyjęcie powinno być potwierdzone dokumentem – w formie odrębnego imiennego upoważnienia albo wskazania w regulaminie organizacyjnym jednostki.

Typologia deliktów finansowych związanych z niewłaściwym dysponowaniem środkami publicznymi została określona w przepisach u.o.n.d.f.p. Ustawodawca posługuje się jednak pojęciami ogólnymi, co w praktyce rodzi wiele problemów interpretacyjnych przy formułowaniu konkretnych zarzutów. Wątpliwości te rozwiewają liczne orzeczenia Głównej Komisji Orzekającej w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów Publicznych, działającej przy Ministrze Finansów. Komisja ta rozpoznaje środki zaskarżenia – w szczególności odwołania od orzeczeń i zażalenia na postanowienia wydane przez komisje orzekające pierwszej instancji oraz na postanowienia głównego rzecznika dyscypliny finansów publicznych, wniesione przez strony za pośrednictwem organu, który wydał zaskarżane rozstrzygnięcie.