Czy dziadkowie mają prawo do spadku

4 listopada 2008 r. zginął w wypadku samochodowym nasz wnuk. Czy jako dziadkowie spadkodawcy mamy jakieś uprawnienie do spadku? Zmarły nie pozostawił testamentu.

- Maria W. z Warszawy

Co prawda w polskim prawie nie przewidziano ustawowego dziedziczenia dziadków po wnuku (co oczywiste takie sytuacje występują zupełnie sporadycznie), to jednak przepisy przewidują, że słuszne jest, aby i dziadkowie otrzymali jakąś część majątku wnuka.

Uprawnienie dziadków do uzyskania części majątku zmarłego wnuka zostało pomyślane jako antidotum na zdarzające się konflikty w rodzinie. Wyjątkowość sytuacji znajduje jednak odzwierciedlenie w kilku warunkach, których łączne spełnienie umożliwia dziadkom ubieganie się o część majątku spadkowego. Po pierwsze, dziadkowie muszą znajdować się w niedostatku. Chodzi tu o taki stan, który nie pozwala im na godne życie. Nie muszą zatem żyć w nędzy - wystarcza, że mają problemy z zebraniem pieniędzy na podstawowe życiowe potrzeby np. na leki, czynsz mieszkania, bilety komunikacji miejskiej itp. Po drugie, dziadkowie muszą mieć problemy z otrzymaniem należnych im środków utrzymania od osób, na których ciąży względem nich ustawowy obowiązek alimentacyjny. Oznacza to, że są zaniedbywani np. przez dzieci, które nie tylko nie chcą, ale niejednokrotnie nie są też w stanie im pomóc. W takiej sytuacji dziadkowie mogą żądać od spadkobiercy nieobciążonego obowiązkiem alimentacyjnym (wobec dzieci mogą przecież złożyć pozew o alimenty) środków utrzymania w stosunku do swoich potrzeb i do wartości jego udziału spadkowego. Spadkobierca może uczynić zadość temu roszczeniu także w ten sposób, że zapłaci dziadkom spadkodawcy sumę pieniężną odpowiadającą wartości 1/4 części swojego udziału. Wybór należy zatem do osoby zobowiązanej, która może się zwolnić, płacąc po prostu 25% wartości spadku.

Wyjątkowość omawianej sytuacji polega jeszcze na tym, że na wypadek sporu dziadkowie mogą zrealizować swe uprawnienie tylko na drodze sądowej, a to dla osób starszych może się okazać poważną barierą.

Krzysztof Grodzicki

PODSTAWA PRAWNA

l art. 938 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).