Komentarz do VAT 2023 - Art. 109

I. Uwagi wstępne

[Dwa rodzaje ewidencji] Komentowany artykuł nakłada na większość podatników VAT obowiązek prowadzenia ewidencji. Jego przepisy przewidują przy tym dwa rodzaje ewidencji, tj. ewidencję uproszczoną, prowadzoną przez podatników korzystających z tzw. zwolnienia podmiotowego (zwolnienia, o którym mowa w art. 113 ust. 1 i 9 ustawy o VAT) oraz ewidencję pełną, prowadzoną przez pozostałych podatników.

[Podatnicy, którzy nie mają obowiązku prowadzenia ewidencji] Nie wszyscy podatnicy muszą prowadzić ewidencję. Obowiązku takiego nie mają:

• rolnicy ryczałtowi (wynika to wprost z art. 117 pkt 2 ustawy o VAT) oraz
• podatnicy wykonujący wyłącznie czynności zwolnione od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 ustawy o VAT lub rozporządzenia w sprawie zwolnień od VAT. Wniosek taki płynie z zestawienia przepisów art. 109 ustawy o VAT, które wyłączają obowiązek prowadzenia pełnej ewidencji VAT przez takich podatników (zob. art. 109 ust. 3 ustawy o VAT), a jednocześnie nakładają obowiązek prowadzenia ewidencji uproszczonej tylko na podatników korzystających ze zwolnienia podmiotowego (zob. art. 109 ust. 1 ustawy o VAT).

[Upoważnienia do wydania przepisów wykonawczych] Delegacje ustawowe określone przepisami art. 109 ust. 12 i 13 ustawy o VAT mają charakter fakultatywny. Dotychczas na ich podstawie nie zostały wydane przepisy wykonawcze.

Natomiast na podstawie art. 109 ust. 14 ustawy o VAT wydane zostało rozporządzenie w sprawie szczegółowego zakresu danych zawartych w deklaracjach VAT i w ewidencji VAT.

[Zmiany w 2023 r.] Szczegółowo zostały uregulowane zasady ewidencjonowania faktur, dokumentów wewnętrznych, a także sprzedaży oznaczanej kodem WSTO_EE. Rozszerzono także zakres sprzedaży oznaczanej kodem GTU_08. Pozostałe zmiany mają charakter doprecyzowujący.

Z kolei z dniem 1 lipca 2023 r. dodane zostaną art. 109 ust. 11g–11i ustawy o VAT. Przepisy te będą określać obowiązek prowadzenia szczególnego rodzaju ewidencji przez członków grupy VAT, jej treść oraz obowiązek jej przekazywania na żądanie organu podatkowego. Natomiast w okresie od 1 stycznia do 30 czerwca 2023 r. zasady prowadzenia ewidencji przez członków grup VAT będą wynikały z art. 77a ustawy z 29 października 2021 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2021 r. poz. 2105 ze zm.).