Czy spłata zadłużenia poprzedniego właściciela lokalu jest kosztem

Istota problemu spółki sprowadza się do tego, czy do wydatków, które można potraktować jako koszty podatkowe, można zaliczyć spłatę zadłużenia poprzedniego właściciela lokalu. 

Dopuszczalność spłaty cudzego zadłużenia

Instytucja przejęcia długu uregulowana została w ustawie – Kodeks cywilny. Zgodnie z art. 519 § 1 Kc osoba trzecia może wstąpić na miejsce dłużnika, który zostaje z długu zwolniony (przejęcie długu). Z istoty powyższego wynika, że przejmujący zobowiązanie wstępuje w sytuację prawną dotychczasowego dłużnika, który zostaje z niego zwolniony. 

Należy odróżnić skutki, jakie dana czynność prawna wywołuje dla celów prawa cywilnego i według prawa podatkowego. W szczególności w prawie cywilnym wejście w określone prawa i obowiązki danego podmiotu może być wynikiem porozumienia zainteresowanych podmiotów. Na mocy art. 353¹ Kc strony zawierające umowę mogą bowiem ułożyć stosunek prawny według własnego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Podmiotom prawa cywilnego przyznano zatem określoną swobodę w kształtowaniu łączących je stosunków umownych. Dla celów prawa podatkowego skutek taki ma miejsce wyłącznie w sytuacjach wskazanych przez ustawodawcę. Podmiot prowadzący działalność gospodarczą powinien mieć zatem świadomość odrębności pomiędzy cywilnoprawnymi i podatkowoprawnymi skutkami dokonania czynności prawnej.

Skutki podatkowe spłaty cudzego zadłużenia

W przypadku spółki przejęcie długu nastąpiło nieodpłatnie. Spłata zaległego czynszu dzierżawnego nastąpiła w wyniku przejęcia długu na podstawie art. 519 Kc. Celem tych czynności było zaspokojenie roszczeń wierzyciela i zwolnienie z długu poprzedniego właściciela, w którego prawa i obowiązki wstąpiła spółka. Wykonanie przejęcia nie jest kosztem przejęcia, ale spłatą przejętego długu za inny podmiot, który na tej podstawie został z długu zwolniony.

Przypominamy, że nie uważa się za koszty podatkowe wydatków na spłatę innych zobowiązań, w tym z tytułu udzielonych gwarancji i poręczeń (art. 16 ust. 1 pkt 10 lit. b updop). Wskazane w tym przepisie wydatki nie stanowią katalogu zamkniętego, mają charakter przykładowy. Oznacza to, że nie tylko zobowiązania z tytułu gwarancji i poręczeń nie mogą być uznane za koszty podatkowe, ale także spłata innych zobowiązań. Dlatego zasadnym jest przyjęcie, że dyspozycją tego przepisu objęte zostały także te zobowiązania, których obowiązek poniesienia, co do zasady, spoczywa z mocy prawa na innym niż podatnik podmiocie. Świadczy o tym użyte przez ustawodawcę sformułowanie „spłata innych zobowiązań” oraz podkreślenie, że do tej kategorii należy także spłata długów wynikających z poręczeń i gwarancji, a więc instytucji, które z natury swojej stanowią zabezpieczenie cudzego zobowiązania, i z których wynika obowiązek zapłaty zobowiązania osoby trzeciej. Do tej grupy należy zatem zaliczyć także spłatę należności za dłużnika.

Podsumowując, celem poniesienia przez spółkę wydatków na spłatę zobowiązania innej osoby było wykonanie zobowiązania umownego, nie zaś uzyskanie przychodu przez spółkę z tytułu prowadzonej przez nią działalności gospodarczej. Nie były to również działania, które można by uznać za ukierunkowane na zachowanie albo zabezpieczenie źródła przychodu. Spłata zadłużenia została dokonana w celu zwolnienia poprzedniego właściciela z długu, a więc osoby trzeciej (czyli dotyczy spłaty zobowiązania innego podmiotu). W związku z tym spłata przez spółkę zaległych zobowiązań poprzedniego właściciela nie stanowi kosztów podatkowych prowadzonej przez spółkę działalności gospodarczej. Także organy podatkowe konsekwentnie nie pozwalają na zaliczenie w koszty spłaty cudzych długów, nawet w sytuacji, gdy od spłaty tych długów uzależnione jest osiąganie przychodów podatnika. Takie stanowisko zajął m.in. Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej z 15 marca 2023 r., sygn. 0113-KDIPT2-1.4011.1002.2022.5.RK. Przyjęcie innego stanowiska narażałoby zatem spółkę na spór z fiskusem.

Powołane interpretacje podatkowe

• interpretacja indywidualnej Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 15 marca 2023 r. (sygn. 0113-KDIPT2-1.4011.1002.2022.5.RK)

Ryszard Kubacki

doradca podatkowy, autor komentarzy książkowych i licznych publikacji z dziedziny podatków, prawa gospodarczego i karnego skarbowego