Finansowanie samorządów w ocenie NIK

Z ustaleń NIK wynika, że w ostatnich latach samorządy były nierówno traktowane, a ich finanse uzależniano od decyzji rządu. Najboleśniej skutki dyskryminacji przy podziale środków przez rząd odczuły duże miasta. Jednym z elementów mających wpływ na pogorszenie sytuacji finansowej były zmiany podatkowe wprowadzone przez Polski Ład, które pozbawiły samorządy znaczną część dochodów z PIT bez trwałej rekompensaty.

Najwyższa Izba Kontroli (NIK) przedstawiła wyniki kontroli dotyczącej udzielonego przez państwo wsparcia finansowego samorządów w zakresie reform podatkowych i odbudowy gospodarki po epidemii COVID-19. Głównym celem kontroli było ustalenie, czy wsparcie finansowe było efektywne i przyczyniło się do wyrównywania różnic w potencjale finansowym samorządów. Kontrola obejmowała lata 2019–2022 – z częściowym uwzględnieniem danych za 2023 rok. 

Kreowanie danych finansowych

Publikowane przez Ministerstwo Finansów (MF) dane statystyczne oparte na klasyfikacji budżetowej – jak zaznacza NIK – nie przedstawiają realistycznego obrazu sytuacji finansowej samorządów. Dane resortu finansów kreowały nierzeczywisty stan finansów jednostek samorządowych. Zawyżane były dochody własne samorządów, przy jednoczesnym zaniżaniu wielkości dochodów transferowych.

Najbardziej spektakularnymi przykładami manipulowania danymi było zaliczenie do dochodów własnych jednostek samorządu terytorialnego dochodów przekazanych samorządom w 2020 roku z Funduszu Przeciwdziałania COVID-19 czy też tak zwanego dodatkowego udziału w PIT w 2022 roku, który faktycznie stanowił dochód o charakterze subwencyjnym. W związku z takim stanem rzeczy NIK dokonała odpowiednich korekt danych ministerialnych – tak aby możliwe było uzyskanie realistycznego obrazu samorządowych finansów.