Popraw płynność finansową, optymalizuj koszty, szukaj oszczędności

Kontynuujemy cykl poradników, w których podpowiadamy, jakie działania można podjąć w sytuacji spowolnienia gospodarczego. W poprzednim numerze opisywaliśmy, jak sprawdzić kondycję firmy i zwiększyć jej szanse na przetrwanie w kryzysie.

Wiele sposobów na poprawę płynności

Z poprzedniego, pierwszego odcinka cyklu "Poradnik na kryzys" (DGP nr 233, 1-4 grudnia 2022 r.) przedsiębiorcy mogli się dowiedzieć, w jaki sposób można sprawdzić kondycję swojej firmy oraz jak przygotować się na czasy kryzysu. Dzisiejszy odcinek jest poświęcony rozwiązaniom, jakie można zastosować w wybranych obszarach, aby zawalczyć o utrzymanie płynności. Pod lupę wzięliśmy kwestie związane z podatkami, kadrami oraz wybranymi wydatkami i przychodami.

Jeśli chodzi o podatki, firmy nie powinny bać się optymalizacji, gdyż istnieje wiele legalnych działań, które to umożliwiają. Warto np. się zastanowić się, czy wybrana forma prowadzenia działalności jest w obecnej sytuacji najkorzystniejszą podatkowo, czy może to czas na przekształcenie. Kolejnym sposobem jest skorzystanie z ulg podatkowych lub ułatwień w spłacie zobowiązań względem fiskusa i ZUS.

Idąc dalej, duże obciążenie finansowe w większości firm generują koszty i benefity pracownicze, ale jednocześnie utrzymanie sprawdzonej kadry to kluczowe wyzwanie i potrzeba przedsiębiorców. Jeśli charakter pracy na to pozwala, dobrym rozwiązaniem może być zatem wprowadzenie pracy zdalnej lub hybrydowej oraz zlecanie części zadań na zewnątrz (outsourcing). Pracodawcy mogą również skorzystać z rozwiązań optymalizujących zarządzanie czasem pracy pracowników takich jak wydłużenie okresu rozliczeniowego czy równoważny system czasu pracy, a w skrajnych przypadkach wprowadzić przestój w zakładzie. Zapomniane, ale wciąż obowiązujące są również niektóre przepisy tarczy antykryzysowej, które oferują pewne rozwiązania ograniczające koszty pracodawcy.

Pewne oszczędności może przynieść także uporządkowanie różnorodnych opłat związanych z usługami IT. Warto również zastanowić się nad obniżeniem kosztów związanych z energią, której ceny drastycznie wzrosły w ostatnim roku. Obniżenie ich nie jest łatwe, ale możliwe. W utrzymaniu płynności finansowej pomóc też mogą metody finansowania zewnętrznego, takie jak leasing czy faktoring zewnętrzny. Nie można również zapomnieć o monitoringu i weryfikacji kondycji finansowej swoich kontrahentów - przychody firmy w dużej mierze zależą przecież od tego, czy są oni w stanie realizować swoje zobowiązania na czas. Jeśli tego nie robią, możemy podjąć działania, które mają na celu ich zdyscyplinowanie.

Kiedy optymalizacja podatkowa jest dozwolona

W ostatnich latach do prawa podatkowego wprowadzono wiele rozwiązań, które pozwalają organom na kwestionowanie uzyskanych oszczędności podatkowych. Mimo to przedsiębiorcy wciąż mają wiele legalnych instrumentów prowadzących do obniżenia zobowiązań podatkowych. Gdzie więc przebiega ta (cienka) granica pomiędzy dozwoloną a niedozwoloną optymalizacją podatkową?

Jedną z głównych regulacji mających na celu ograniczenie optymalizacji podatkowych jest klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania (GAAR) zapisana w art. 119a ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1540; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2180; dalej: ordynacja podatkowa). Dotyczy ona czynności dokonanych głównie w celu osiągnięcia korzyści podatkowej. Jeśli taka korzyść jest sprzeczna z przedmiotem lub celem ustawy podatkowej, a sposób działania podatnika jest sztuczny, szef Krajowej Administracji Skarbowej może ocenić sytuację podatnika tak, jakby danej czynności nie dokonano. Może też nie zastosować przepisu, z którego taka korzyść wynika.

Przesłanki zastosowania klauzuli sformułowane są ogólnie i mają ocenny charakter. Wskazują jednak pewne typowe dla unikania opodatkowania cechy, m.in. nieuzasadnione dzielenie operacji, angażowanie firm pośredniczących mimo braku uzasadnienia ekonomicznego lub gospodarczego, włączanie podmiotów, które nie prowadzą rzeczywistej działalności gospodarczej lub nie pełnią istotnej funkcji ekonomicznej albo zlokalizowanych w tzw. rajach podatkowych. Skorzystanie przez podatnika z przewidzianych prawem instytucji pozwalających wprost na obniżenie podatku (zwolnień, ulg, specjalnych reżimów podatkowych) zwykle nie będzie wypełniać więc przesłanek zastosowania klauzuli (choć oczywiście każdy przypadek należy ocenić indywidualnie). W razie istotnych wątpliwości można wystąpić do szefa KAS o formalną opinię zabezpieczającą, która przesądzi, czy opisane we wniosku okoliczności stanowią unikanie opodatkowania, czy nie.

Oprócz GAAR istotne znaczenie mają przepisy o raportowaniu schematów podatkowych (ang. Mandatory Disclosure Rules, MDR). Przewidują one obowiązek zawiadamiania szefa KAS o określonych działaniach. Jedną z cech, które mogą powodować obowiązek takiego raportowania, jest właśnie motywowanie działań osiągnięciem korzyści podatkowej. Jedna z podstawowych przesłanek uznania działania za schemat podatkowy może być spełniona w sytuacji, gdy można wskazać, że danego działania rozsądnie by nie podjęto (lub podjęto by inne), gdyby nie korzyść podatkowa. Przykładem może być sprzedaż w krótkim czasie rzeczy lub prawa za pośrednictwem wielu podmiotów - zamiast bezpośrednio od pierwszego do docelowego. Co ważne, obowiązek zaraportowania schematu może mieć zarówno profesjonalny doradca, jak i każdy inny podmiot włącznie z samym podatnikiem. Niewypełnienie obowiązków związanych z raportowaniem może skutkować zaś dotkliwymi karami (w tym odpowiedzialnością karno-skarbową). ©℗

Wojciech Fryze

Należy się przyjrzeć rozliczeniom z fiskusem

Na początek warto zadać sobie kilka pytań, a mianowicie:

• Jakiego rodzaju działalność prowadzę?
• Czy ponoszę koszty? Jeśli tak, to w jakiej wysokości?
• Według jakiej stawki płacę podatek dochodowy?
• Czy przekroczyłem drugi próg podatkowy, czy zapłacę daninę solidarnościową?
• Czy działalność jest sezonowa, czy dochody w poszczególnych miesiącach są w podobnej wysokości?

Odpowiedzi na powyższe pytania i prosta analiza dostępnych rozwiązań mogą prowadzić do konkluzji, że obecna forma działalności lub sposób jej opodatkowania mogą nie być najkorzystniejsze. Wówczas warto rozważyć zmianę w tym zakresie, a koniec roku podatkowego zwykle jest na to najlepszym czasem. W artykule przedstawiamy kilka możliwości zoptymalizowania swojej działalności pod kątem podatkowym.

Różne formy opodatkowania JDG

Dla osób prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą możliwy jest wybór jednej z trzech podstawowych form opodatkowania działalności, tj.:

• skala podatkowa,
• podatek liniowy,
• ryczałt od przychodów ewidencjonowanych.

▶ Skala podatkowa. Jest to forma opodatkowania oparta na zasadach ogólnych. Podstawę opodatkowania stanowi przychód pomniejszony o koszty uzyskania przychodu oraz o przysługujące odliczenia. Stawka podatku zależy od wysokości uzyskanego dochodu i wynosi:

• 12 proc. w przypadku rocznej podstawy opodatkowania w wysokości do 120 000 zł,
• 32 proc. w przypadku rocznej podstawy opodatkowania w wysokości powyżej 120 000 zł.

Obowiązki związane z wyborem skali wiążą się przede wszystkim z prowadzeniem podatkowej księgi przychodów i rozchodów, jak również z opłacaniem w ciągu roku zaliczek na podatek dochodowy. Opodatkowując działalność według skali, można skorzystać z preferencyjnego rozliczenia się jako osoba samotnie wychowująca dziecko, rozliczenia razem z małżonkiem lub z różnego rodzaju ulg i odliczeń od podatku.

▶ Podatek liniowy. Podatek liniowy to forma opodatkowania charakteryzująca się jedną stawką podatku, tj. 19 proc. Podstawę opodatkowania stanowi przychód pomniejszony o koszty uzyskania przychodu oraz o możliwe odliczenia. Należy jednak pamiętać, że wybór podatku liniowego uniemożliwia wspólne rozliczenie z małżonkiem lub jako osoba samotnie wychowująca dziecko. Osoba opodatkowana podatkiem liniowym nie ma możliwości korzystania również z różnego rodzaju ulg i odliczeń od podatku (z pewnymi wyjątkami). Aby wybrać tę formę opodatkowania, trzeba złożyć naczelnikowi urzędu skarbowego stosowne oświadczenie do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym został osiągnięty pierwszy przychód w roku podatkowym, albo do końca roku podatkowego, jeżeli pierwszy taki przychód został osiągnięty w grudniu tego roku podatkowego.

▶ Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych. Trzecią podstawową formą opodatkowania jest ryczałt od przychodów ewidencjonowanych. Charakteryzuje się on tym, że opodatkowaniu podlega przychód, tj. należność bez pomniejszania jej o koszty uzyskania przychodu. Stawka ryczałtu jest uzależniona od rodzaju prowadzonej działalności i - w pewnych sytuacjach - jest również uzależniona od wysokości uzyskiwanych przychodów.

Opodatkowując przychody ryczałtem, podatnik nie skorzysta z preferencyjnego rozliczenia wraz z małżonkiem czy dla osób samotnie wychowujących dzieci, jak również nie będzie mieć możliwości skorzystania z większości ulg i odliczeń podatkowych dostępnych np. przy skali podatkowej. Wyboru ryczałtu należy dokonać do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym podatnik uzyskał pierwszy przychód z działalności gospodarczej w danym roku podatkowym, albo do końca roku podatkowego, jeżeli pierwszy taki przychód podatnik osiągnął w grudniu roku podatkowego.

• Jak wybrać odpowiednią formę opodatkowania?

W zależności od rodzaju działalności oraz specyficznych uwarunkowań podatnika różne rozwiązania mogą mieć odmienny wpływ na rozliczenia podatkowe. Na przykład przy działalności typowo produkcyjnej mogą występować wysokie koszty. Wówczas warto rozważyć opodatkowanie takiej działalności skalą lub podatkiem liniowym. Wybór między skalą a podatkiem liniowym sprowadza się natomiast do zweryfikowania wysokości swoich dochodów. Po przekroczeniu drugiego progu podatkowego (tj. 120 000 zł rocznie) dochody podatnika są opodatkowane 32-proc. stawką. Podatek liniowy gwarantuje stawkę 19 proc. bez względu na wysokość osiąganych dochodów.

Z kolei przy stosunkowo niskich kosztach w działalności (lub przy ich braku) korzystne może się okazać przejście na ryczałt. Stawki ryczałtu są co prawda uzależnione od rodzaju prowadzonej działalności, ale zazwyczaj są konkurencyjne w stosunku do stawek wynikających ze skali podatkowej (np. 8,5 proc., 12 proc. czy 17 proc.). Dodatkową zaletą skorzystania z ryczałtu jest brak dodatkowego obciążenia w postaci daniny solidarnościowej. Podstawę obliczenia daniny stanowi bowiem nadwyżka ponad 1 000 000 zł sumy dochodów podlegających opodatkowaniu m.in. według skali lub podatku liniowego. Natomiast przychody objęte ryczałtem nie podlegają daninie solidarnościowej.

• Czy składka zdrowotna wpływa na opłacalność danej formy opodatkowania?

Tak, ważnym aspektem wyboru formy opodatkowania może być również kwestia wysokości składki zdrowotnej. Składka zdrowotna dla osób opodatkowanych według skali wynosi 9 proc. osiąganego dochodu, natomiast przy podatku liniowym jest to 4,9 proc. dochodu (jednak nie mniej niż 9 proc. minimalnego wynagrodzenia). Z kolei wysokość składki zdrowotnej na ryczałcie jest uzależniona od wysokości osiąganego przychodu i w 2022 r. wynosi:

• 335,94 zł - gdy osiągane przychody nie przekroczą 60 tys. zł rocznie,
• 559,89 zł - gdy osiągane przychody wynoszą od 60 tys. zł do 300 tys. zł rocznie,
• 1007,81 zł - gdy osiągane przychody przekroczą 300 tys. zł rocznie.

Wybierając formę opodatkowania pod kątem składki zdrowotnej, należy również pamiętać o możliwości jej odliczenia. Opodatkowując dochody według skali, nie można odliczyć składki. Natomiast przy podatku liniowym przedsiębiorca może zapłaconą składkę zdrowotną zaliczyć w koszty uzyskania przychodu lub odliczyć od dochodu - do limitu 8700 zł rocznie. Z kolei na ryczałcie podatnik pomniejszy przychód o 50 proc. zapłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne.

Rozwiązania dla spółek

Jeśli podatnik dojdzie do wniosku, że jednoosobowa działalność gospodarcza nie jest już najbardziej przystępną dla niego formą (np. z uwagi na duże ryzyko i odpowiedzialność osobistym majątkiem), to może zdecydować się na prowadzenie działalności w formie spółki. Takie działanie umożliwi skorzystanie z różnych ciekawych rozwiązań podatkowych.

▶ Estoński CIT. W dużym skrócie CIT na zasadach ogólnych polega na opodatkowaniu wypracowanego dochodu według stawki 19 proc. (przy czym w pewnych sytuacjach możliwe jest stosowanie stawki 9 proc.). Estoński CIT to natomiast pewna szczególna forma opodatkowania CIT, którą niektórzy podatnicy mogą zastosować alternatywnie do zasady ogólnej. Potoczna nazwa tego mechanizmu wynika z tego, że wzorowany jest na rozwiązaniach wprowadzonych w Estonii. Polega on na tym, że dopóki zysk spółki nie zostaje przeznaczony do wypłaty wspólnikom, nie podlega on opodatkowaniu CIT.

WAŻNE! Przepisy przewidują szerokie rozumienie wypłaty zysku. Jest nią m.in. podzielenie zysku pomiędzy wspólników, a także ukryty zysk (np. wypłaty do wspólników z tytułu korzystania z ich majątku) lub nieujawnione operacje gospodarcze.

Żeby skorzystać z estońskiego CIT, trzeba spełnić określone warunki, w tym m.in. posiadać odpowiednią strukturę przychodów, utrzymywać pewien poziom zatrudnienia czy też funkcjonować w odpowiedniej formie prawnej. W ustawie z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1800; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2180; dalej: ustawa o CIT) przewidziano też katalog podmiotów, które nie mogą skorzystać z estońskiego CIT w ogóle (np. podatnicy postawieni w stan upadłości) lub przez określony czas po podjęciu określonego działania (np. spółki łączone lub podzielone).

Stawka podatku estońskiego jest uzależniona od wysokości przychodów osiąganych przez podatnika i wynosi:

• 10 proc. dla podatnika będącego małym podatnikiem lub rozpoczynającego działalność,
• 20 proc. dla pozostałych podatników.

Sama wysokość stawek podatku nie jest tak atrakcyjna w porównaniu z zasadami ogólnymi. Natomiast z pewnością ciekawy jest mechanizm odliczenia podatku zapłaconego przez spółkę przy wypłacie zysku do wspólnika. W zależności od stosowanej stawki estońskiego CIT (10 proc. lub 20 proc.) wspólnik takiej spółki przy opodatkowaniu wypłacanego zysku może odliczyć odpowiednio 90 proc. lub 70 proc. kwoty stanowiącej iloczyn procentowego udziału wspólnika w zysku spółki i należnego podatku od zysku podzielonego tej spółki, z której przychód został uzyskany. tabele 1, 2

Tabela 1. Porównanie rozliczenia w przypadku wypłaty przez spółkę z o.o. 100 proc. zysku do wspólnika posiadającego 100 proc. udziału w zysku spółki z o.o. ©℗