Czy pracownik ma prawo do dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego, jeżeli został rodziną zastępczą w 2012 r.

PROBLEM

RADA

Należy przyjąć, że po prawie roku od przyjęcia dzieci na wychowanie pracownik nie ma już prawa do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, a tym samym do urlopu dodatkowego na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego. Urlop przysługujący w razie przyjęcia dziecka na wychowanie, w tym jako rodzina zastępcza, jest odpowiednikiem urlopu macierzyńskiego. Z jego celu wynika, że powinien być rozpoczęty niezwłocznie.

UZASADNIENIE

Pracownik, który przyjął dziecko na wychowanie i wystąpił do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka lub który przyjął dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, ma prawo do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego - do ukończenia przez dziecko 7. roku życia (art. 183 § 1 Kodeksu pracy). Jeżeli w przypadku przysposobionego dziecka odroczono obowiązek szkolny, wówczas rodzicom adopcyjnym przysługuje urlop do ukończenia przez dziecko 10. roku życia.

Zobacz wideoszkolenie "Uprawnienia rodzicielskie po zmianach - urlop macierzyński" dostępne na www.inforfk.pl

W omawianej sytuacji problem w przyznaniu pracownikowi urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego wynika ze znacznego upływu czasu między przyjęciem dzieci na wychowanie jako rodzina zastępcza a dniem wystąpienia w wnioskiem o ten urlop. Od przyjęcia przez pracownika dzieci na wychowanie minęło bowiem 10 miesięcy. Trzeba mieć na względzie, że urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego jest odpowiednikiem urlopu macierzyńskiego, przysługującego biologicznym rodzicom dziecka. Należy więc przyjąć, że jego celem jest stworzenie pracownikowi możliwości sprawowania stałej opieki nad dzieckiem w okresie pierwszych miesięcy od przyjęcia go na wychowanie w oderwaniu od pracy zawodowej, co ma sprzyjać możliwości poświęcenia dziecku pełnej uwagi tak, by mogło ono zaaklimatyzować się w nowej rodzinie.

W związku z tym, mimo że przepisy prawa pracy nie określają precyzyjnie, w jakim terminie urlop ten powinien zostać wykorzystany, to jednak z celu urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego wynika, że powinno to nastąpić niezwłocznie po spełnieniu przez pracownika przesłanek do nabycia prawa do tego urlopu, tj. niezwłocznie po przyjęciu dziecka na wychowanie.

Przepisy Kodeksu pracy nie określają, z jakim wyprzedzeniem pracownik może złożyć wniosek o ten urlop. Jednak wnioskując o urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego pracownik powinien mieć na względzie obowiązek dbania o dobro zakładu pracy (art. 100 § 2 pkt 4 Kodeksu pracy). Warto zatem, aby złożył wniosek choć z kilkudniowym wyprzedzeniem. Umożliwi to pracodawcy znalezienie zastępstwa za pracownika bądź, co bardziej prawdopodobne, rozdzielenie jego pracy między innych pracowników.

PRZYKŁAD

Pracownik 19 lipca br. (piątek) przyniósł pracodawcy postanowienie z sądu, z którego wynika, że właśnie stał się rodziną zastępczą dla 3-letniego dziecka. Jednocześnie pracownik złożył wniosek o udzielenie mu 20-tygodniowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego od 22 lipca br. Pracodawca powinien udzielić mu tego urlopu.

UWAGA!

Biorąc pod uwagę cel urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, jakim jest przede wszystkim umożliwienie pracownikowi osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem, należy przyjąć, że urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego powinien być wykorzystywany niezwłocznie, tj. w krótkim odstępie czasowym po dniu przyjęcia dziecka pod opiekę jako rodzina zastępcza.

Przepisy Kodeksu pracy nie definiują pojęcia "dzień, w którym następuje przyjęcie dziecka na wychowanie jako rodzina zastępcza". Posiłkowo zatem trzeba w tym przypadku stosować przepisy ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, które regulują problematykę rodzin zastępczych. Z przepisów tych wynika, że umieszczenie dziecka w pieczy zastępczej następuje, co do zasady, na podstawie orzeczenia sądu (w pewnych przypadkach możliwe jest to także na podstawie umowy zawartej między rodziną zastępczą a starostą - art. 35 ust. 1 i 2 ustawy o wspieraniu rodziny...). Obowiązek sprawowania pieczy nad dzieckiem i jego wychowania rodzina zastępcza podejmuje z dniem faktycznego umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej na mocy orzeczenia sądu (albo umowy między rodziną zastępczą a starostą - art. 49 ustawy o wspieraniu rodziny...).

Mimo że nie da się precyzyjnie wskazać terminu rozpoczęcia urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, to z pewnością nie można uznać, że okres 10 miesięcy jest takim krótkim okresem. W związku z tym Państwa pracownikowi nie przysługuje już prawo do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego.

PRZYKŁAD

Pracownica 22 lipca br. dostarczyła pracodawcy postanowienie sądu (sprzed 3 dni) o umieszczeniu dziecka w rodzinie zastępczej, którą stanowi ona i jej mąż. Mając na względzie konieczność dokończenia pewnych spraw w pracy, pracownica zawnioskowała o udzielenie jej urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego od 29 lipca br. Jednak pracodawca poprosił ją o korektę wniosku i rozpoczęcie urlopu dopiero od 5 sierpnia, aby mogła ona zapoznać ze swoją pracą 2 inne pracownice, które będą ją zastępowały. W tej sytuacji należy przyjąć, że pracownica może rozpocząć ten urlop od 5 sierpnia br.

Skoro pracownikowi, o którym mowa w pytaniu, nie przysługuje urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego, to nie przysługuje mu również dodatkowy urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego ani urlop rodzicielski.

Zobacz wideoszkolenie "Uprawnienia rodzicielskie po zmianach - dodatkowy urlop macierzyński, urlop rodzicielski" dostępne na www.inforfk.pl

Należy zauważyć, że jedno z dzieci pracownika ukończyło już 7. rok życia i jeśli w jego przypadku nie odroczono obowiązku szkolnego, to i tak pracownikowi nie przysługuje urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego na to dziecko.

PODSTAWA PRAWNA:

● art. 183 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy - j.t. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94; ost.zm. Dz.U. z 2013 r., poz. 675

● art. 35 ust. 1 i ust. 2, art. 49 ustawy z 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej - Dz.U. z 2013 r., poz. 135; ost.zm. Dz.U. z 2013 r., poz. 154

Bożena Lenart

prawnik, specjalista z zakresu prawa pracy, od wielu lat zajmuje się problematyką prawa pracy, autorka licznych publikacji z tej tematyki

CZYTAJ TAKŻE

"Jak udzielać urlopów macierzyńskich i rodzicielskich po zmianach przepisów od 17 czerwca 2013 r." - MPPiU nr 13/14/2013, dostępny na www.mp.infor.pl