Nadzór wojewody nad działalnością samorządu

Jak stwierdził w jednym z orzeczeń Trybunał Konstytucyjny (uchwała z 27 września 1994 r.; W 10/93), jedną z najistotniejszych gwarancji wykonywania przez samorząd terytorialny zadań publicznych na podstawie przepisów prawa jest konstytucyjna instytucja nadzoru nad działalnością samorządu. Warto zatem przyjrzeć się wybranych aspektom nadzoru wojewody przez pryzmat uprawnień jednostek samorząd terytorialnego.

Wojewoda, jako organ nadzoru, nie posiada generalnej kompetencji do wkraczania w jakąkolwiek sferę działalności samorządu. Sprawowany nadzór ma charakter ingerencji ustawowo ograniczonej. Wojewoda może zatem wkraczać w działalność jednostek samorządu terytorialnego jedynie w przypadkach ściśle określonych w przepisach ustawowych.

Charakter postępowania nadzorczego

Postępowanie nadzorcze każdorazowo jest prowadzone z urzędu na podstawie przepisów samorządowych ustaw ustrojowych. Przedmiotem postępowania nadzorczego w głównej mierze jest działalność prawotwórcza organów JST. Działalność ta jest poddawana badaniu wojewody pod kątem jej zgodności z prawem (kryterium legalności).

Nie jest zatem tak, jakby to mogło się wydawać na podstawie chociażby treści art. 85 ustawy o samorządzie gminnym (dalej: u.s.g.), że nadzór wojewody dotyczy całości działalności gminnej. Wojewoda, jako organ nadzoru, nie może realizować swoich kompetencji nadzorczych w każdym przypadku, gdy stwierdzi (ustali) niezgodność jakiegoś działania JST z przepisami prawa. Podjęcie bowiem jakichkolwiek działań nadzorczych musi każdorazowo wynikać z konkretnej ustawowej podstawy prawnej. Dlatego też główna aktywność nadzorcza wojewody skupia się na zagadnieniach działalności prawotwórczej samorządu – do czego został on upoważniony na podstawie samorządowych ustaw ustrojowych.