Koniec idylli

Wizyta szefowej KE Ursuli von der Leyen w Warszawie, czerwiec 2022 r.

PRZEZ DWIE KADENCJE PRAWA I SPRAWIEDLIWOŚCI ZNACZĄCA CZĘŚĆ POLAKÓW DOSZŁA DO WNIOSKU, ŻE SAMO PODPORZĄDKOWANIE ZALECENIOM BRUKSELI NIE DAJE GWARANCJI NASTANIA W KRAJU UPRAGNIONEJ NORMALNOŚCI

Opuszczając Wormację we wrześniu 1495 r., Maksymilian I Habsburg miał powody, by z optymizmem spoglądać w przyszłość. Wielka reforma instytucji Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego nabierała realnych kształtów. Reichstag, po półrocznych rokowaniach, wyraził zgodę na jednolity, pobierany we wszystkich krajach Rzeszy podatek. Centralny rząd, Reichsregiment, miał zawiadywać wspólną dla wszystkich polityką zagraniczną, obroną i finansami. Ogłoszenie wieczystego pokoju krajowego kładło wreszcie kres prywatnym wojnom książąt i rycerstwa. Wydawało się, że proces dezintegracji Cesarstwa zostanie powstrzymany przez mądry kompromis, zawarty pomiędzy rozumiejącym konieczność samoograniczenia władcą a jego niesfornymi wasalami, którzy uświadomili sobie wreszcie, że tylko scedowanie części wydartych uprzednio cesarzowi uprawnień na rzecz wspólnych instytucji umożliwi im stworzenie silnego organizmu politycznego. Reformę odrzucał wprawdzie Związek Helwecki, ale alpejskich dzikusów mieli przywołać do porządku szwabscy landsknechci, wsparci oddziałami Habsburgów z Tyrolu, usuwając ostatnią przeszkodę na drodze do utworzenia wielkiego europejskiego państwa federalnego.

Jednak uparci Szwajcarzy rozbili armię cesarską pod Dornbach, 22 lata po sejmie wormackim zaś pewien augustiański mnich przybił do drzwi katedry w Wittenberdze 95 tez. Wkrótce cała Rzesza pogrążyła się w chaosie wojen religijnych i buntów chłopskich. Instytucje ustanowione w 1495 r., zamiast dać początek nowoczesnej wspólnocie politycznej, stały się kością niezgody pomiędzy Habsburgami a książętami Rzeszy, doprowadzając ostatecznie do uznania całkowitej suwerenności tych ostatnich w 1648 r. Wielkie europejskie państwo federalne nie powstało. Nie dlatego, że nie chcieli go Szwajcarzy, i nie dlatego, że Marcin Luter nie mógł ścierpieć cynizmu i deprawacji Kościoła. Nie powstało dlatego, że kraje, nad którymi objął władzę Maksymilian Habsburg, zbyt różniły się od siebie pod względem gospodarczym, społecznym i kulturowym, a ich elity rywalizowały ze sobą na zbyt wielu płaszczyznach. Pragnienie osiągnięcia większej sprawczości i stworzenia minimum wspólnych instytucji politycznych okazało się zbyt słabym – i może nazbyt nowoczesnym jak na owe czasy – spoiwem.