Sprzedaż na raty – rozliczenia podatkowe i rachunkowe

Sprzedawcy często umożliwiają nabywcom płacenie za nabywane towary i usługi w ratach, zwłaszcza w przypadku zakupów towarów i usług o znacznej wartości. W raporcie omawiamy na przykładach skutki podatkowe i rachunkowe takiej sprzedaży.

1. Dwa rodzaje sprzedaży na raty

W praktyce można wyróżnić dwa rodzaje sprzedaży na raty.

Sprzedaż na raty pierwszego rodzaju ma miejsce, jeżeli sprzedawca (często za dodatkowym wynagrodzeniem) umożliwia nabywcy dokonywanie płatności za nabywane towary i usługi w ratach. W takich przypadkach sprzedawcy udzielają nabywcom tzw. kredytu kupieckiego.

Sprzedaż na raty drugiego rodzaju ma miejsce, jeżeli dokonywanie płatności w ratach umożliwia podmiot trzeci (np. bank), finansując dokonywany przez nabywcę zakup. W takim przypadku z punktu widzenia sprzedawcy do sprzedaży na raty w istocie nie dochodzi, gdyż zapłatę otrzymuje od razu w całości, tyle że nie od nabywcy towarów lub usług, lecz od podmiotu, który sfinansował zakup.

2. Sprzedaż na raty jako rodzaj kredytu kupieckiego

Gdy na rozłożenie płatności na raty zgadza się sprzedający, udzielany jest tzw. kredyt kupiecki.

2.1. Skutki w podatku dochodowym u sprzedawcy

Za podlegające opodatkowaniu podatkiem dochodowym przychody z działalności gospodarczej uważa się kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont (zob. art. 14 ust. 1 updof oraz art. 12 ust. 3 updop). Jednocześnie za datę powstania przychodu z pozarolniczej działalności gospodarczej uważa się co do zasady dzień wydania rzeczy, zbycia prawa majątkowego lub wykonania usługi albo częściowego wykonania usługi, nie później niż dzień wystawienia faktury albo uregulowania należności (zob. art. 14 ust. 1c updof oraz art. 12 ust. 3a updop).

Powoduje to, że rozłożenie przez sprzedawcę płatności za sprzedawane towary lub usługi na raty nie ma wpływu ani na wysokość przychodu z tytułu sprzedaży tych towarów lub usług, ani na moment powstania przychodu z tytułu tej sprzedaży. To oznacza, że:

1. przychodem z tytułu sprzedaży towarów i usług, za które płatność została rozłożona przez sprzedawcę na raty, pozostaje kwota należna z tytułu sprzedaży towarów lub usług, oraz
2. przychód z tytułu takiej sprzedaży powstaje z dniem wydania rzeczy, zbycia prawa majątkowego lub wykonania usługi (względnie częściowego wykonania usługi), nie później jednak niż w dniu wystawienia faktury dokumentującej tę sprzedaż.

Przykład

6 września 2022 r. podatnik sprzedał i wydał towar za 6000 zł netto, przy czym płatność została rozłożona na cztery raty płatne w terminie do 10 dnia czterech kolejnych miesięcy. Mimo rozłożenia na raty przychód podatnika z tytułu sprzedaży tego towaru wyniósł 6000 zł oraz powstał w całości 6 września 2022 r.

Zdarza się przy tym, że z tytułu rozłożenia płatności na raty sprzedawcy pobierają dodatkowe wynagrodzenie, najczęściej w postaci odsetek. Wskazać w związku z tym należy, że do przychodów podlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym nie zalicza się kwot naliczonych, lecz nieotrzymanych odsetek od należności, w tym również od udzielonych pożyczek (zob. art. 14 ust. 3 pkt 2 updof oraz art. 12 ust. 4 pkt 2 updop). W konsekwencji przychody z tytułu takich odsetek powstają u sprzedawcy w dacie ich otrzymywania, a nie np. w dacie rozłożenia płatności na raty.

2.2. Skutki w VAT u sprzedawcy

Jak stanowi art. 29a ust. 1 ustawy o VAT, podstawą opodatkowania podatkiem VAT jest wszystko, co stanowi zapłatę, którą dokonujący dostawy towarów lub usługodawca otrzymał lub ma otrzymać z tytułu sprzedaży od nabywcy, usługobiorcy lub osoby trzeciej. Jednocześnie obowiązek podatkowy w podatku VAT powstaje co do zasady z chwilą dokonania dostawy towarów lub wykonania usługi (zob. art. 19a ust. 1 ustawy o VAT). W związku z tym rozłożenie przez sprzedawcę płatności za sprzedawane towary lub usługi na raty nie wpływa na podstawę opodatkowania podatkiem VAT, a w konsekwencji na kwotę podatku VAT należnego. Co do zasady nie wpływa również na moment powstania obowiązku podatkowego w podatku VAT. Zatem:

1. podstawą opodatkowania w podatku VAT z tytułu dostaw towarów i świadczenia usług, za które płatność została rozłożona przez sprzedawcę na raty, jest zapłata (rozłożona na raty), którą sprzedawca ma otrzymać od nabywcy, usługobiorcy lub osoby trzeciej,
2. obowiązek podatkowy w podatku VAT z tytułu dostaw towarów i świadczenia usług, za które płatność została ...