Monitor Księgowego 11/2024 z 05.11.2024 [dodatek: Temat na czasie]

Artykuł aktualny

na dzień 21.12.2025

Od 1 stycznia 2025 r. w ustawie o PIT i CIT wprowadzono przepisy umożliwiające podatnikom ustalanie indywidualnych stawek amortyzacyjnych dla nieruchomości wybudowanych także w miastach na prawach powiatu dotkniętych wysokim bezrobociem. Po raz pierwszy podatnicy będą mogli skorzystać z nowych regulacji dopiero w stosunku do dochodów uzyskanych od 1 stycznia 2026 r.

Pomoc de minimis dla przedsiębiorców w Polsce

Pomoc de minimis to szczególny rodzaj wsparcia finansowego, którego kluczową cechą jest to, że jego łączna kwota nie może przekroczyć określonych limitów w ciągu trzech kolejnych lat podatkowych. Zgodnie z obowiązującymi od 2024 r. przepisami maksymalna kwota pomocy de minimis dla większości przedsiębiorstw wynosi 300 000 euro. Jest to limit, który ma na celu zapewnienie, że publiczne wsparcie dla przedsiębiorcy nie zakłóci konkurencji na jednolitym rynku wewnętrznym UE.

1. Definicja i charakterystyka pomocy de minimis

Zgodnie z przepisami unijnymi pomoc de minimis może być przyznawana bez konieczności notyfikowania jej Komisji Europejskiej. Jest to bardzo istotne ułatwienie, gdyż umożliwia szybkie przyznanie wsparcia przedsiębiorcom bez długotrwałych procedur administracyjnych. Pomoc de minimis nie wymaga skomplikowanych formalności i jest dostępna dla szerokiej grupy przedsiębiorców, co sprawia, że stanowi bardzo popularne narzędzie wsparcia, zwłaszcza dla małych i średnich firm (MŚP).

Pomoc de minimis – rodzaj wsparcia publicznego, obecny w wielu programach, z których mogą skorzystać polscy przedsiębiorcy. W UE zakłada się, że wsparcie o stosunkowo niskiej wartości nie jest w stanie naruszyć konkurencji na rynku unijnym. Jako wyjątek od zasady równej konkurencji ten rodzaj pomocy udzielany jest tylko do określonego prawem unijnym limitu.

Pomoc de minimis może przyjmować różne formy wsparcia, w tym dotacje, ulgi podatkowe, preferencyjne kredyty, pożyczki, gwarancje kredytowe, a także zwolnienia z obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne. Zakłada się, że pomoc przekazana beneficjentowi zostanie spożytkowana na z góry założony cel. Dlatego pomoc de minimis nie może zostać wydana przez beneficjenta w dowolny, wybrany przez niego sposób. Musi on trzymać się postanowień zawartych w dokumentach programu, na którego mocy otrzymał takie wsparcie.

O skali pomocy de minimis i znaczeniu tej formy wsparcia jako ważnego elementu wspierania rozwoju MSP świadczą dane z opracowań UOKIK. I tak przykładowo w 2022 r. z pomocy de minimis skorzystało ponad 300 000 przedsiębiorców, a średnia wartość pomocy przekroczyła 31 000 zł.

Przedsiębiorcy powinni przy tym pamiętać, że pomoc de minimis nie przysługuje:

• przedsiębiorcom działającym w sektorze rybołówstwa i akwakultury;
• przedsiębiorstwom zajmującym się produkcją podstawową produktów rolnych wymienionych w Załączniku I do Traktatu Wspólnoty Europejskiej;
• przedsiębiorstwom prowadzącym działalność w sektorze przetwarzania i wprowadzenia do obrotu produktów rolnych wymienionych w Załączniku I do Traktatu Wspólnoty Europejskiej, jeżeli wielkość pomocy jest uzależniona od oceny lub ilości produktów zakupionych od pierwotnych producentów surowców rolnych lub wprowadzonych na rynek, bądź jej udzielenie jest uzależnione od przekazania jej producentom tych produktów;
• na działalność związaną z wywozem do państw trzecich lub państw członkowskich, tzn. pomoc związaną bezpośrednio z ilością wywożonych produktów, tworzeniem i prowadzeniem sieci dystrybucyjnej lub innymi wydatkami bieżącymi związanymi z taką działalnością;
• na działalność uwarunkowaną pierwszeństwem korzystania z towarów krajowych w stosunku do towarów sprowadzonych z zagranicy (zob. art. 1 rozporządzenia Komisji (UE) 2023/2831 z 13 grudnia 2023 r.).

2. Jak przedsiębiorca może stwierdzić otrzymanie pomocy de minimis

O tym, że wsparcie, które otrzymał przedsiębiorca, to pomoc de minimis, może świadczyć:

a) otrzymanie zaświadczenia o pomocy de minimis

Każdy przedsiębiorca, który otrzymuje pomoc de minimis, powinien otrzymać zaświadczenie o jej przyznaniu. Jest to podstawowy dokument, który informuje przedsiębiorcę o udzielonej pomocy.

b) informacja od organu przyznającego pomoc

Organ, który przyznaje wsparcie (np. urząd skarbowy, urząd pracy, samorząd terytorialny) powinien poinformować przedsiębiorcę, że udziela mu pomocy w ramach limitu pomocy de minimis. Informacja ta powinna znajdować się w decyzji, umowie lub innym dokumencie przyznającym pomoc.

Oczywiście nie zawsze pomoc publiczna udzielana jest przez organ państwa. W przypadku form pomocy de minimis udzielanej podatnikom o tym, że jest to pomoc de minimis, świadczy zapis w danej ustawie podatkowej. Przykłady podatkowych form pomocy de minimis z podstawami prawnymi przedstawiamy na końcu opracowania.

Każdy przedsiębiorca może sprawdzić, jaki ma jeszcze dostępny limit pomocy de minimis i jaką w przeszłości pomoc już uzyskał, korzystając z systemu SUDOP, prowadzonego przez UOKiK. W rejestrze tym są gromadzone informacje o wszelkiej pomocy publicznej, w tym również o pomocy de minimis. Więcej o SUDOP w rozdziale 7 opracowania.

Przykłady dostępnych dla polskich przedsiębiorców form pomocy de minimis przedstawiamy w rozdziale 11 opracowania.

3. Pomoc de minimis w 2024 r.

Rok 2024 przyniósł znaczące zmiany w przepisach dotyczących pomocy de minimis. Zmiany te obejmują zarówno nowe formy wsparcia, jak i modyfikacje już istniejących programów, dostosowane do nowych wyzwań gospodarczych, z jakimi mierzą się przedsiębiorcy, w szczególności w kontekście zrównoważonego rozwoju i cyfryzacji gospodarki. Do 31 grudnia 2023 r. obowiązywały dwa rozporządzenia Komisji Europejskiej (nr 1407/2013 i 360/2012), które określały warunki udzielania pomocy de minimis. Od 1 stycznia 2024 r. zostały one zastąpione nowymi aktami prawnymi (rozporządzeniami 2023/2831 i 2023/2832). Nowe przepisy obowiązują do 31 grudnia 2030 r.

3.1. Okres przejściowy stosowania pomocy de minimis w 2024 r.

W związku z wprowadzeniem nowych regulacji przepisy przewidywały okres przejściowy w pierwszej połowie 2024 r., w którym przedsiębiorcy mogli ubiegać się o pomoc na starych warunkach. Zasady okresu przejściowego miały na celu ułatwienie firmom dostosowanie się do nowych wymagań dotyczących innowacyjności, cyfryzacji oraz zrównoważonego rozwoju. Od 1 lipca 2024 r. nie można już udzielać pomocy de minimis na podstawie starych rozporządzeń unijnych. Pomoc de minimis jest udzielana zgodnie z nowymi rozporządzeniami, nawet jeśli krajowe przepisy odwołują się do starych rozporządzeń. Zastępujące je nowe rozporządzenia unijne obowiązują bezpośrednio, ale polski ustawodawca wprowadził i będzie wprowadzał zmiany w polskich regulacjach dotyczących tej pomocy.

Przedsiębiorcę korzystającego z pomocy obowiązują warunki z dnia jej udzielenia, nawet jeśli później weszły w życie nowe przepisy. Zgodnie natomiast z art. 2 pkt 11 ustawy o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej przez dzień udzielenia pomocy należy rozumieć, co do zasady, dzień w którym podmiot ubiegający się o pomoc publiczną nabył prawo do otrzymania tej pomocy (np. dzień podpisania umowy lub wydania decyzji administracyjnej).

Tym samym niezależnie od tego, kiedy został złożony wniosek o udzielenie pomocy de minimis, to ostatecznie dzień jej udzielenia jest decydujący w zakresie wyboru odpowiedniego rozporządzenia Komisji o pomocy de minimis oraz ustalenia, czy pomoc dla danego wnioskodawcy mieści się w dopuszczalnym limicie pomocy de minimis.

Warto dodać, że 18 października 2024 r. Sejm przyjął ustawę o zmianie niektórych ustaw związanych z udzielaniem pomocy de minimis. Ustawa została skierowana do Senatu. Ustawa ma uwzględnić w polskich przepisach prawa, że pomoc będzie udzielana przedsiębiorcom jako pomoc de minimis na zasadach unijnych. Wtedy będą miały zastosowanie obowiązujące warunki udzielania tego rodzaju pomocy, które zostały uwzględnione w przepisach UE (nawet jeżeli zostaną one w przyszłości zmienione). Ustawa zmienia także w polskich aktach odniesienia do poprzednich rozporządzeń KE dotyczących pomocy de minimis już na odniesienia do nowych rozporządzeń.

3.2. Zwiększenie limitu wsparcia

W 2024 r. zwiększono wartość maksymalnej pomocy de minimis, z jakiej może skorzystać przedsiębiorca w okresie 3 lat. Od tego roku limit pomocy de minimis został zwiększony do 300 000 euro dla większości przedsiębiorstw. Stanowi to wzrost w porównaniu do poprzednich lat, kiedy to limit wynosił 200 000 euro. Zmiana ta objęła większość sektorów, pozwalając przedsiębiorcom na korzystanie z większej pomocy publicznej bez konieczności zgłaszania jej do Komisji Europejskiej.

Do 2024 r. dla przedsiębiorstw z sektora transportu drogowego towarów limit maksymalnej pomocy de minimis w okresie trzech lat podatkowych wynosił 100 000 euro. W 2024 r. limit na taki okres podniesiono do 300 000 euro. Ten sektor został zrównany z innymi branżami pod względem dostępnego limitu pomocy de minimis. Tym samym takie przedsiębiorstwa zyskały na wprowadzonej zmianie i mogą obecnie w większym zakresie korzystać z pomocy de minimis. Oznacza to, że pomoc de minimis w rozumieniu rozporządzenia 2023/2831 może być udzielana przedsiębiorcom działającym w sektorze transportu drogowego towarów:

• do limitu 300 000 euro (rozporządzenie 2023/2831 ustanawia jeden, taki sam limit pomocy de minimis dla wszystkich przedsiębiorców);
• na zakup pojazdów wykorzystywanych do prowadzenia działalności w ramach transportu drogowego towarów (nie ma już potrzeby weryfikacji, czy pomoc de minimis nie zostanie przeznaczona na pokrycie takich wydatków).

Pomoc de minimis przeznaczona na usługi świadczone w ogólnym interesie gospodarczym. W 2024 r. do 750 000 euro zwiększono pułap pomocy de minimis przeznaczonej na usługi świadczone w ogólnym interesie gospodarczym, którą jedno przedsiębiorstwo może otrzymać od jednego państwa członkowskiego w okresie 3 lat. Przedtem (do końca 2023 r.) zgodnie z art. 2 ust. 2 rozporządzenia Komisji (UE) nr 360/2012 pomoc de minimis przyznawana przedsiębiorstwom wykonującym usługę świadczoną w ogólnym interesie gospodarczym nie przekraczają 500 000 euro w okresie 3 lat podatkowych. Podmiot, który otrzymał pomoc de minimis w rozumieniu rozporządzenia 2023/2832 (UOIG) w pełnej wysokości 750 000 euro w ciągu 3 lat, może wciąż uzyskać pomoc de minimis w rozumieniu rozporządzenia 2023/2831 w pełnej wysokości 300 000 euro w ciągu 3 lat (obie pomoce de minimis można ze sobą łączyć). W przypadku tego rodzaju pomocy usunięto zakaz udzielania pomocy przedsiębiorcom znajdującym się w trudnej sytuacji.

3.3. Dopuszczenie udzielania pomocy w nowych sektorach

Od 2024 r. przepisy unijne dopuściły udzielanie pomocy de minimis w sektorach, które dotychczas były wykluczone z możliwości jej udzielania, np. w sektorach:

• węglowym;
• przetwórstwa i obrotu produktami rybołówstwa i akwakultury – z wyjątkiem pomocy przyznawanej przedsiębiorstwom prowadzącym działalność w sektorze przetwarzania i wprowadzania do obrotu produktów rybołówstwa i akwakultury, gdy kwotę pomocy ustalono na podstawie ceny lub ilości produktów nabytych lub wprowadzonych do obrotu;
• transportu drogowego towarów.

3.4. Zmiana sposobu obliczania trzyletniego okresu na „3 minione lata”

Od 2024 r. zmieniono sposób obliczania trzyletniego okresu przy sumowaniu limitu pomocy de minimis. Wcześniej należało brać pod uwagę przy wykonywaniu tego obliczenia rok bieżący oraz dwa ostatnie lata podatkowe. Po zmianie okres obliczania to „3 minione lata”.

3.5. Zmiany w raportowaniu pomocy

Obowiązujące od 2024 r. przepisy wprowadziły bardziej szczegółowe wymagania dotyczące raportowania otrzymanej pomocy de minimis. Przedsiębiorcy zobowiązani są do dokładniejszej ewidencji wszystkich form wsparcia, z uwzględnieniem źródeł lokalnych, regionalnych oraz unijnych.

3.6. Preferencje dla projektów ekologicznych i cyfrowych

Zgodnie z priorytetami zrównoważonego rozwoju od 2024 r. większy nacisk położono na wsparcie firm realizujących projekty proekologiczne oraz cyfrowe. Przedsiębiorstwa wdrażające technologie przyjazne środowisku lub cyfryzację procesów biznesowych mogą liczyć na dodatkowe ulgi i dotacje.

W 2024 r. wprowadzono nowe instrumenty wsparcia, mające na celu wspieranie innowacyjnych przedsiębiorstw, cyfryzację oraz rozwój zielonej gospodarki. Programy te są odpowiedzią na rosnące potrzeby firm w zakresie transformacji cyfrowej oraz ekologicznej. Przedstawiamy przykłady programów z tego obszaru.

Dotacje na cyfryzację. Programy wsparcia, prowadzone w ramach istniejącego od dawna Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa (POPC), umożliwiają przedsiębiorcom uzyskanie dotacji na automatyzację procesów biznesowych, rozwój systemów informatycznych oraz wdrożenie narzędzi cyfrowych. Wsparcie obejmuje m.in.:

• inwestycje w automatyzację produkcji i procesów operacyjnych, co pozwala na redukcję kosztów operacyjnych oraz zwiększenie efektywności przedsiębiorstwa;
• wdrożenie oprogramowania ERP, CRM i innych systemów wspomagających zarządzanie firmą oraz obsługę klienta;
• cyfryzację dokumentacji i systemów archiwizacyjnych, co przyczynia się do poprawy obiegu informacji i lepszej organizacji pracy.

Wsparcie dla projektów ekologicznych. Firmy inwestujące w technologie przyjazne środowisku, takie jak redukcja emisji CO₂, efektywność energetyczna i recykling materiałów, mogą uzyskać dodatkowe wsparcie. Programy te, m.in. w ramach Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji oraz Programu LIFE, oferują dotacje i zwolnienia z opłat środowiskowych. Są to:

• dotacje na modernizację energetyczną budynków, w tym instalację paneli fotowoltaicznych i pomp ciepła;
• wsparcie dla projektów recyklingowych, w tym przetwarzania odpadów przemysłowych.

Kredyty na rozwój technologii. Preferencyjne kredyty, dostępne m.in. w ramach Funduszu Gwarancji Płynnościowych BGK oraz Programu Innowacyjna Gospodarka, skierowane są do start-upów oraz przedsiębiorstw technologicznych. Oferują długoterminowe wsparcie finansowe na inwestycje w innowacje, m.in. rozwój nowych produktów, zakup zaawansowanych technologii i wdrażanie innowacji. Kredyty te:

• mają preferencyjne oprocentowanie i mogą obejmować nawet 80% wartości inwestycji;
• są przeznaczone zarówno dla małych, średnich, jak i dużych firm, w szczególności tych inwestujących w badania i rozwój.

4. Limity pomocy de minimis obowiązujące w 2024 r. i zasady ich obliczania

Zgodnie z przepisami obowiązującymi w 2024 r. maksymalny limit pomocy de minimis, jaki przedsiębiorstwo może otrzymać w ciągu trzech kolejnych lat podatkowych, wynosi 300 000 euro. Jest to kwota łączna dla wszystkich form wsparcia, jakie firma może otrzymać w ramach pomocy de minimis, niezależnie od tego, czy wsparcie pochodzi z funduszy krajowych, regionalnych czy unijnych.

Limity te są ustalane na podstawie tzw. brutto ekwiwalentu dotacji (BET), co oznacza, że wartość pomocy mierzona jest na poziomie korzyści uzyskanej przez przedsiębiorstwo, a nie kwoty rzeczywistej wypłaty.

4.1. Obliczanie limitów dla MŚP

W przypadku małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) podstawą obliczania limitów jest łączna wartość pomocy otrzymanej w ciągu trzech lat, przy czym należy wziąć pod uwagę także powiązane ze sobą firmy. Oznacza to, że jeśli przedsiębiorstwo należy do większej grupy kapitałowej, cała pomoc, jaką uzyskały powiązane podmioty, jest sumowana i liczona jako jedna kwota. Jest to szczególnie istotne w przypadku firm zależnych od większych korporacji.

4.2. Obliczanie limitów dla dużych przedsiębiorstw

W przypadku dużych firm obowiązują te same limity, co dla MŚP, jednak ze względu na większe skale działalności oraz złożoność struktury organizacyjnej firmy te muszą szczególnie dbać o precyzyjne ewidencjonowanie otrzymanej pomocy. Każde wsparcie publiczne, które firma otrzymuje, musi być dokładnie przypisane do poszczególnych jednostek w ramach grupy kapitałowej. Limity obowiązują na poziomie całej grupy, co oznacza, że wszelkie formy wsparcia uzyskane przez spółki zależne muszą być sumowane.

W praktyce duże firmy zazwyczaj korzystają z bardziej złożonych form wsparcia, takich jak ulgi podatkowe, zwolnienia z opłat środowiskowych czy dotacje na innowacje. W każdym przypadku wartość brutto pomocy musi być zgodna z limitem określonym na poziomie 300 000 euro.

Tabela 1. Obliczanie limitów pomocy dla MŚP i dużych przedsiębiorstw

4.3. Skutki przekroczenia limitów pomocy

Przekroczenie limitu pomocy de minimis może mieć poważne konsekwencje dla przedsiębiorstwa. Jeśli firma uzyska wsparcie, które przekracza dozwolony limit 300 000 euro, musi liczyć się z koniecznością zwrotu nadwyżki wraz z odsetkami. Organy udzielające wsparcia mają obowiązek monitorowania wartości udzielanej pomocy, jednak to przedsiębiorca ponosi ostateczną odpowiedzialność za śledzenie, czy nie doszło do przekroczenia limitu.

Szerzej na ten temat piszemy w rozdziale10 opracowania.

4.4. Jak limity wpływają na możliwość otrzymania kolejnych form wsparcia

Limity pomocy de minimis bezpośrednio wpływają na możliwość otrzymania kolejnych form wsparcia, ponieważ każda nowa forma pomocy musi być sumowana z dotychczasową wartością otrzymanego wsparcia. Firmy, które zbliżają się do górnego limitu, muszą dokładnie monitorować wartość otrzymanej pomocy, aby móc odpowiednio zaplanować kolejne inwestycje i projekty.

5. Ewidencjonowanie pomocy de minimis

5.1. Rola ewidencji w przypadku kontroli i rozliczeń podatkowych

Ewidencja pomocy de minimis jest kluczowym narzędziem, które przedsiębiorca musi prowadzić w celu monitorowania łącznej wartości otrzymanego wsparcia i zapewnienia, że nie zostaną przekroczone ustawowe limity pomocy de minimis. Każdy przedsiębiorca, który otrzymuje pomoc w ramach tego systemu, musi dokumentować wszystkie formy wsparcia, takie jak dotacje, zwolnienia z opłat czy preferencyjne kredyty. Przy tym ewidencja taka jest prowadzona poza księgami rachunkowymi i podatkowymi.

5.2. Praktyczne porady dotyczące prowadzenia ewidencji

Przedsiębiorcy mogą ewidencjonować pomoc de minimis w formie prostych arkuszy kalkulacyjnych lub stosując bardziej zaawansowane narzędzia księgowe, zależnie od skali i potrzeb firmy. Ważne, aby regularnie aktualizować ewidencję po uzyskaniu każdej formy wsparcia oraz przyporządkować każdą pomoc do właściwej kategorii. Na rynku istnieją programy księgowe, które wspierają ewidencję udzielania pomocy de minimis i ułatwiają przedsiębiorcom prowadzenie dokumentacji związanej z tą formą wsparcia. Oprogramowanie księgowe, dostosowane do polskich przepisów, często zawiera funkcje, które umożliwiają monitorowanie limitów pomocy de minimis, a także generowanie raportów niezbędnych do kontroli. Programy te mogą automatycznie przeliczać kwoty pomocy, monitorować trzyletnie okresy oraz zapewniać zgodność z przepisami dotyczącymi limitów. Dzięki nim przedsiębiorcy mogą zminimalizować ryzyko błędów w prowadzeniu ewidencji pomocy de minimis oraz skutecznie przygotować się na ewentualne kontrole urzędów.

Tabela 2. Podstawowe elementy ewidencji

Ewidencja ta powinna być na bieżąco aktualizowana i gotowa do przedstawienia podczas ewentualnej kontroli ze strony organów skarbowych, które sprawdzają, czy przedsiębiorca nie przekroczył limitu pomocy de minimis oraz czy korzystał z ulg i dotacji zgodnie z przepisami prawa. Przykład prostego arkusza ewidencji przedstawiamy poniżej.

Wzór. Ewidencja miesięczna pomocy de minimis

5.3. Ewidencjonowanie w przypadku łączenia różnych form pomocy

W sytuacji gdy przedsiębiorca korzysta z kilku form wsparcia jednocześnie (np. dotacje, ulgi podatkowe oraz kredyty preferencyjne), kluczowe jest odpowiednie rozdzielenie każdej formy pomocy oraz przypisanie jej właściwej wartości BET. Każdy rodzaj wsparcia powinien być dokładnie opisany, aby podczas kontroli lub wnioskowania o nowe środki można było szybko uzyskać potrzebne informacje. Niektóre firmy prowadzą ewidencję pomocy na poziomie miesięcznym, co pozwala na bardziej szczegółowe monitorowanie otrzymanego wsparcia. W tym przypadku każda transakcja związana z pomocą de minimis jest zapisywana w arkuszu kalkulacyjnym (zob. Wzór).

Tabela 3. Przykład wzoru ewidencji miesięcznej dla małych firm

5.4. Dokumenty, które należy przechowywać w ewidencji

Przedsiębiorcy powinni przechowywać kopie wszystkich dokumentów potwierdzających otrzymanie pomocy de minimis, takich jak:

1. zaświadczenia o udzieleniu pomocy – wydane przez instytucję przyznającą pomoc (dotacje, kredyty, ulgi);
2. umowy z instytucjami finansującymi – w przypadku kredytów lub pożyczek preferencyjnych;
3. dokumenty księgowe – faktury, potwierdzenia przelewów, umowy z dostawcami, które potwierdzają wydatkowanie otrzymanej pomocy;
4. raporty rozliczeniowe – w przypadku konieczności rozliczenia się z uzyskanej pomocy (np. przy dotacjach, które wymagają okresowego raportowania).

6. Obliczanie wysokości pomocy de minimis

Wartość pomocy de minimis oblicza się w celu monitorowania limitów i zapewnienia, że przedsiębiorstwo nie przekroczy maksymalnej dozwolonej kwoty pomocy. Zasadniczo wartość pomocy mierzona jest w brutto ekwiwalencie dotacji (EBD), czyli kwocie, którą przedsiębiorca faktycznie zaoszczędził dzięki uzyskanej pomocy w porównaniu do warunków rynkowych.

W przypadku bezpośrednich dotacji obliczenie EBD jest proste – odpowiada ono otrzymanej kwocie. Jednak w przypadku wsparcia niegotówkowego, takiego jak ulgi podatkowe, kredyty preferencyjne czy rozłożenie płatności na raty, obliczenie wartości pomocy wymaga bardziej złożonych metod, które określają wartość korzyści uzyskanej przez przedsiębiorcę.

6.1. Preferencyjne kredyty

W przypadku kredytów preferencyjnych wartość pomocy oblicza się jako różnicę między odsetkami, które przedsiębiorstwo zapłaciłoby na rynku komercyjnym, a odsetkami, które faktycznie zostały zapłacone w ramach preferencyjnego kredytu.

Formuła:

EBD = Odsetki rynkowe − Odsetki preferencyjne

6.2. Ulgi podatkowe

Wartość pomocy wynikającej z ulg podatkowych oblicza się jako kwotę, którą firma zaoszczędziła w wyniku zastosowania ulgi. Jeżeli ulga dotyczy np. obniżenia podatku dochodowego lub zwolnienia z części opłat, wartość EBD odpowiada oszczędności wynikającej z tych ulg.

Formuła:

EBD = Kwota, która nie została zapłacona w wyniku ulgi

6.3. Rozłożenie zobowiązań na raty

Rozłożenie zobowiązań na raty bez odsetek to kolejna forma wsparcia, która wymaga obliczenia wartości pomocy. Wartość EBD w tym przypadku stanowi różnicę między kwotą, jaką firma zapłaciłaby, korzystając ze standardowych warunków płatności z odsetkami, a kwotą faktycznie zapłaconą bez odsetek.

Formuła:

EBD = Odsetki standardowe − Odsetki rzeczywiście zapłacone

Przykład

7. Dokumentowanie i uzyskiwanie zaświadczeń o pomocy de minimis. Bazy SRPP i SUDOP

Każdy przedsiębiorca, który otrzymał pomoc de minimis, jest zobowiązany do odpowiedniego dokumentowania tego faktu. Ważnym elementem tego procesu jest uzyskanie oficjalnego zaświadczenia potwierdzającego przyznanie wsparcia. Zaświadczenie o pomocy de minimis pełni kluczową rolę, ponieważ stanowi formalny dokument, który potwierdza, że firma otrzymała wsparcie publiczne, a jego wartość nie przekroczyła dopuszczalnych limitów.

Tabela 4. Elementy procedury wnioskowania o zaświadczenie o pomocy de minimis

Uzyskanie zaświadczenia o pomocy de minimis jest wymagane zarówno przy składaniu kolejnych wniosków o wsparcie, jak i podczas kontroli ze strony organów administracyjnych, takich jak urzędy skarbowe czy instytucje przyznające wsparcie. Postępowanie jest zwolnione z opłat. Zaświadczenia wydają organy udzielające danej pomocy de minimis.

SRPP i SUDOP. Obecnie w Polsce nie istnieje jeden centralny rejestr pomocy de minimis. Jednak wnioskujący o nową pomoc, jak i podmioty udzielające pomocy mogą posiłkować się danymi zawartymi w systemach SUDOP (https://sudop.uokik.gov.pl) oraz SRPP (http://srpp.minrol.gov.pl).

Wyszukiwarka dostępna w systemie SRPP pozwala wyszukać informacje o pomocy de minimis w rolnictwie.

Wyszukiwarka w systemie SUDOP pozwala wyszukać informacje o pozostałej pomocy de minimis, tj. udzielonej zgodnie z rozporządzeniami 1407/2013, 360/2012, 2023/2831 oraz 2023/2832. System Udostępniania Danych o Pomocy Publicznej (SUDOP) jest prowadzony przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK), pełni kluczową rolę w monitorowaniu pomocy publicznej w Polsce, w tym pomocy de minimis. Rejestr ten służy jako centralna baza danych, w której przechowywane są informacje o wszystkich formach pomocy publicznej udzielanych przedsiębiorcom przez instytucje państwowe i samorządowe. Celem działania SUDOP jest zapewnienie przejrzystości oraz monitorowanie, czy przedsiębiorcy nie przekroczyli dopuszczalnych limitów pomocy, w szczególności w ramach pomocy de minimis.

Funkcje SUDOP:

1. gromadzenie danych – każda instytucja, która przyznaje pomoc publiczną (np. urzędy skarbowe, jednostki samorządu terytorialnego, PARP, BGK), ma obowiązek zgłaszania tej pomocy do SUDOP. W rejestrze umieszczane są szczegółowe dane dotyczące beneficjenta, rodzaju pomocy, jej wysokości oraz okresu, w którym pomoc została udzielona. Informacje udostępniane za pośrednictwem systemu SUDOP pochodzą ze sprawozdań o udzielonej pomocy sporządzanych za pośrednictwem aplikacji SHRIMP przez podmioty udzielające pomocy na podstawie art. 32 ustawy o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej (Dz.U. z 2023 r. poz. 702);
2. kontrola limitów pomocy de minimis – organy odpowiedzialne za nadzór nad pomocą publiczną, takie jak UOKiK, urzędy skarbowe oraz inne instytucje udzielające wsparcia, korzystają z SUDOP do sprawdzania, czy przedsiębiorca nie przekroczył obowiązujących limitów pomocy de minimis (300 000 euro w 2024 r.). Jeżeli suma pomocy przekroczy ten limit, przedsiębiorca może być zobowiązany do zwrotu nadwyżki pomocy wraz z odsetkami;
3. weryfikacja zgodności – każdy przedsiębiorca, który ubiega się o pomoc de minimis, musi przedłożyć oświadczenie o wysokości otrzymanej pomocy w ciągu trzech minionych lat. SUDOP umożliwia organom sprawdzanie prawdziwości tych oświadczeń i weryfikację, czy przedsiębiorca poprawnie zadeklarował wcześniejsze wsparcie;
4. dostępność danych – rejestr jest dostępny dla instytucji udzielających pomocy oraz organów kontrolnych, co pozwala na bieżące monitorowanie stanu pomocy publicznej i unikanie naruszeń przepisów o pomocy de minimis.

8. Pomoc de minimis w kontekście postępowania upadłościowego

W Polsce firma, wobec której ogłoszono upadłość, co do zasady nie może otrzymywać pomocy publicznej, w tym pomocy de minimis. Przepisy prawa unijnego i krajowego ograniczają możliwość udzielania wsparcia firmom, które znajdują się w stanie upadłości lub likwidacji, aby zapobiegać zakłóceniom konkurencji na rynku i chronić fundusze publiczne przed niewłaściwym ich wykorzystaniem.

Jednym z kluczowych elementów wsparcia w trakcie postępowania upadłościowego jest pomoc ze strony Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (FGŚP). Fundusz ten ma na celu zabezpieczenie wynagrodzeń pracowników w sytuacji, gdy przedsiębiorstwo nie jest w stanie wypłacać wynagrodzeń z powodu niewypłacalności. Wypłaty pieniędzy dla pracowników ze środków Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (FGŚP) po ogłoszeniu upadłości firmy nie są jednak uznawane za pomoc publiczną.

Dlaczego wypłaty z FGŚP nie są pomocą publiczną:

1. ochrona pracowników – wypłaty z FGŚP mają na celu zaspokojenie podstawowych praw pracowniczych i nie są udzielane na wsparcie działalności przedsiębiorstwa;
2. brak korzyści dla przedsiębiorcy – środki te nie trafiają do przedsiębiorstwa, ale bezpośrednio do pracowników, dlatego nie wpływają na sytuację ekonomiczną przedsiębiorcy;
3. działalność zgodna z prawem – wypłaty z FGŚP są regulowane przepisami ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy i mają charakter świadczeń socjalnych.

Podsumowując, wypłaty z FGŚP w kontekście upadłości firmy nie stanowią pomocy publicznej, ponieważ są one związane z ochroną pracowników, a nie z pomocą przedsiębiorstwu.

9. Pomoc de minimis w kontekście postępowania restrukturyzacyjnego

9.1. Wpływ pomocy de minimis na przedsiębiorstwa w restrukturyzacji

Postępowanie restrukturyzacyjne daje przedsiębiorstwom możliwość kontynuowania działalności gospodarczej mimo trudnej sytuacji finansowej. W tym procesie pomoc de minimis może stanowić istotne wsparcie dla firm, które starają się odzyskać płynność finansową i utrzymać na rynku. W przeciwieństwie do postępowania upadłościowego restrukturyzacja ma na celu odbudowę zdolności przedsiębiorstwa do dalszego funkcjonowania, co oznacza, że firmy restrukturyzowane mogą korzystać z pomocy publicznej, o ile spełnią określone warunki.

Pomoc de minimis w procesie restrukturyzacji najczęściej przybiera formę redukcji długu lub rozłożenia zobowiązań na raty, które są proponowane w ramach układu restrukturyzacyjnego. Takie mechanizmy stanowią podstawowe narzędzie wsparcia przedsiębiorstw w trudnej sytuacji finansowej, mając na celu umożliwienie im kontynuowania działalności gospodarczej przy jednoczesnym spełnieniu wymogów planu restrukturyzacyjnego.

Redukcja długu polega na częściowym umorzeniu zobowiązań przedsiębiorcy wobec wierzycieli, co pozwala firmie na zmniejszenie obciążeń finansowych. Rozłożenie długu na raty natomiast umożliwia spłatę zobowiązań w dłuższym, bardziej dogodnym terminie, co pomaga firmie w zachowaniu płynności finansowej.

Inne formy wsparcia, takie jak ulgi podatkowe czy kredyty preferencyjne, pojawiają się znacznie rzadziej i mają charakter marginalny w kontekście restrukturyzacji. Zgodnie z przepisami prawa restrukturyzacyjnego oraz regulacjami dotyczącymi pomocy publicznej te mechanizmy wsparcia muszą być zgodne z planem restrukturyzacyjnym, zaakceptowane przez wierzycieli oraz zatwierdzone przez sąd.

9.2. Pomoc de minimis a zobowiązania wobec ZUS w postępowaniu restrukturyzacyjnym

W kontekście postępowania restrukturyzacyjnego zobowiązania przedsiębiorstw wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) podlegają szczególnym regułom, które odróżniają je od innych zobowiązań. W przypadku długów wobec ZUS możliwość uzyskania pomocy publicznej w formie de minimis jest ograniczona i istnieją specyficzne przepisy dotyczące sposobu regulowania tych należności.

Zobowiązania wobec ZUS nie mogą być redukowane w ramach postępowania restrukturyzacyjnego, nawet jeśli przedsiębiorstwo zawiera układ z wierzycielami. Oznacza to, że długi wynikające z niezapłaconych składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne oraz fundusze obowiązkowe muszą być spłacone w całości. Przedsiębiorstwo może jednak uzyskać ulgę w formie rozłożenia płatności na raty lub odroczenia terminu płatności, co jest dopuszczalne w ramach pomocy de minimis.

9.3. Test prywatnego wierzyciela i test prywatnego inwestora

Pomoc publiczna, w tym także pomoc de minimis, podlega ścisłej regulacji zarówno na poziomie krajowym, jak i unijnym, aby uniknąć zakłóceń konkurencji na rynku wewnętrznym. Jednak redukcja długu lub rozłożenie go na raty w ramach postępowania restrukturyzacyjnego nie zawsze stanowi pomoc publiczną. Dla rozpoznania, czy po ich zastosowaniu mamy do czynienia z pomocą de minimis zastosowanie znajdzie tzw. test prywatnego wierzyciela lub test prywatnego inwestora. Test prywatnego wierzyciela lub inwestora przeprowadza nadzorca układu, nadzorca sądowy lub zarządca – w zależności od rodzaju prowadzonego postępowania restrukturyzacyjnego.

Test prywatnego wierzyciela –test polega na ocenie, czy organ publiczny (np. państwo lub jednostka samorządowa) zachowuje się w sposób, w jaki zachowałby się prywatny wierzyciel w podobnej sytuacji. Jeżeli organ publiczny zgodzi się na redukcję długu lub jego rozłożenie na raty, kierując się zasadami rynkowymi, tzn. gdy prywatny wierzyciel podjąłby podobną decyzję z uwagi na lepsze perspektywy spłaty w porównaniu z alternatywnymi scenariuszami (np. upadłością), to nie jest to traktowane jako pomoc publiczna, w tym pomoc de minimis.

Przykład

Test prywatnego inwestora – test ten stosuje się w sytuacjach, gdy organ publiczny angażuje się w działania inwestycyjne w przedsiębiorstwo. Podobnie jak w przypadku testu prywatnego wierzyciela, kluczowe jest ustalenie, czy państwo działa w sposób, w jaki zachowałby się prywatny inwestor oczekujący zwrotu z inwestycji. Jeśli organ publiczny inwestuje w przedsiębiorstwo na zasadach komercyjnych, to nie mamy do czynienia z pomocą publiczną. Przykładem może być sytuacja, gdy państwo obejmuje akcje w przedsiębiorstwie w restrukturyzacji na takich samych zasadach jak prywatny inwestor.

Konsekwencje przeprowadzenia testów. Jeśli w wyniku zastosowania testu prywatnego wierzyciela lub testu prywatnego inwestora zostanie ustalone, że działania organów publicznych są zgodne z zasadami rynkowymi, to redukcja długu lub rozłożenie zobowiązań na raty nie stanowią pomocy publicznej, w tym również pomocy de minimis. Dobrze to ilustruje poniższy przykład.

Przykład

10. Konsekwencje przekroczenia limitów pomocy de minimis przez przedsiębiorców

Pomoc de minimis jest formą wsparcia publicznego dla przedsiębiorstw, która zgodnie z przepisami unijnymi i krajowymi nie wpływa znacząco na konkurencję ani wymianę handlową w Unii Europejskiej. Z uwagi na swoje szczególne cechy pomoc de minimis jest zwolniona z obowiązku zgłaszania do Komisji Europejskiej. Jednak jej stosowanie podlega ścisłym ograniczeniom, w szczególności limitom kwotowym, które nie mogą zostać przekroczone przez przedsiębiorców w określonym czasie.

10.1. Skutki przekroczenia limitu pomocy de minimis

Jeżeli przedsiębiorca przekroczy obowiązujące limity pomocy de minimis, skutki prawne mogą być poważne. Przede wszystkim przedsiębiorstwo nie może korzystać z korzyści wynikających z takiej pomocy, jeśli nie zgłosiło wcześniej tego faktu organom udzielającym wsparcia. W przypadku przekroczenia limitu pomoc de minimis traci swój uprzywilejowany charakter i może zostać uznana za pomoc publiczną, która podlega innym, bardziej rygorystycznym przepisom. Instytucje udzielające pomocy de minimis, takie jak Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP), urzędy skarbowe czy ZUS, są zobowiązane do monitorowania wartości wsparcia, które przedsiębiorstwa otrzymują. Każdy wniosek o pomoc jest weryfikowany pod kątem przekroczenia limitów, a w przypadku wykrycia nieprawidłowości instytucje te mogą wstrzymać przyznanie kolejnej pomocy lub zobowiązać przedsiębiorstwo do zwrotu nadmiernie uzyskanych korzyści

Tabela 5. Główne konsekwencje przekroczenia limitów pomocy de minimis

Kontrola przestrzegania limitów oraz prawidłowości korzystania z pomocy de minimis może być przeprowadzona przez różne organy. Przykłady organów uprawnionych do kontroli pomocy de minimis przedstawiamy w tabeli.

Tabela 6. Organy kontrolujące wykorzystanie pomocy de minimis

10.2. Odpowiedzialność administracyjna i karna

Przedsiębiorca, który świadomie przekroczy limit pomocy de minimis lub zatai informacje dotyczące uzyskanej pomocy, może zostać pociągnięty do odpowiedzialności zarówno administracyjnej, jak i karnoskarbowej. Przepisy w tym zakresie mają na celu zapobieganie nadużyciom w systemie pomocy publicznej oraz ochronę konkurencyjności na rynku.

Odpowiedzialność administracyjna:

1. zwrot środków wraz z odsetkami – przedsiębiorca, który przekroczy limit pomocy de minimis, jest zobowiązany do zwrotu całości nieprawidłowo uzyskanych środków wraz z odsetkami liczonymi od dnia otrzymania pomocy. Odsetki te naliczane są zgodnie z obowiązującymi przepisami podatkowymi i mogą stanowić poważne obciążenie finansowe dla firmy;
2. odebranie prawa do przyszłego wsparcia – przedsiębiorca, który dopuścił się naruszeń, może zostać pozbawiony prawa do ubiegania się o kolejne formy wsparcia z funduszy publicznych na określony czas, co może znacząco ograniczyć możliwości rozwoju firmy.

Odpowiedzialność karnoskarbowa. Zgodnie z przepisami Kodeksu karnego skarbowego (Kks) fałszywe informacje dotyczące uzyskanej pomocy, które prowadzą do przekroczenia limitu pomocy de minimis, mogą prowadzić do odpowiedzialności karnej i karnoskarbowej:

1. kara grzywny – zgodnie z art. 56 Kks za składanie fałszywych oświadczeń dotyczących uzyskanej pomocy przedsiębiorcy grozi grzywna w wysokości od kilku tysięcy do nawet kilkudziesięciu tysięcy złotych, w zależności od wagi naruszenia;
2. kara pozbawienia wolności – w przypadku poważniejszych naruszeń, takich jak świadome i systematyczne zatajanie informacji o pomocy publicznej, przedsiębiorca może zostać skazany na karę pozbawienia wolności do 5 lat. To kara stosowana w szczególnie rażących przypadkach oszustw podatkowych lub celowego przekroczenia limitów pomocy;
3. kara ograniczenia wolności – alternatywnie sąd może wymierzyć karę ograniczenia wolności, która może obejmować np. wykonywanie prac społecznych.

10.3. Jak przedsiębiorcy mogą uniknąć przekroczenia limitów

Aby uniknąć przekroczenia limitów i związanych z tym konsekwencji, przedsiębiorcy powinni przestrzegać kilku zasad:

• monitorowanie i raportowanie pomocy – przedsiębiorstwa muszą regularnie monitorować kwotę uzyskanej pomocy, a każdą nową formę wsparcia zgłaszać odpowiednim instytucjom;
• ewidencja i konsultacje – warto prowadzić ewidencję uzyskanej pomocy oraz korzystać z usług doradców prawnych i podatkowych, aby unikać przekroczenia limitu;
• sprawdzenie w SUDOP – przedsiębiorcy mogą skorzystać z rejestru, aby sprawdzić, jakie formy pomocy zostały im przyznane, co ułatwi ocenę, czy limit nie został przekroczony.

11. Formy pomocy de minimis dostępne w Polsce

W praktyce przedsiębiorcy mogą ubiegać się o pomoc de minimis w wielu różnych formach, w zależności od ich indywidualnych potrzeb i specyfiki prowadzonej działalności. W Polsce wsparcie to jest przyznawane zarówno na poziomie centralnym (np. przez ministerstwa i agencje rządowe), jak i regionalnym (np. przez urzędy marszałkowskie, gminy i lokalne agencje rozwoju). Dzięki szerokiej gamie programów przedsiębiorcy mogą korzystać z ulg podatkowych, dotacji, preferencyjnych kredytów, a także innych form pomocy, które wspierają ich funkcjonowanie na konkurencyjnym rynku. W Polsce przedsiębiorcy z sektora MŚP stanowią ponad 99% wszystkich zarejestrowanych firm. To właśnie te firmy są głównymi beneficjentami pomocy de minimis, która pozwala im rozwijać działalność w sposób stabilny i zrównoważony. Pomoc ta nie tylko umożliwia utrzymanie się na rynku, ale także sprzyja zwiększeniu konkurencyjności polskich przedsiębiorstw na rynku międzynarodowym.

Tabela 7. Formy wsparcia w ramach pomocy de minimis

Przykłady programów wsparcia i instytucji je udzielających:

1. Program Operacyjny Inteligentny Rozwój (POIR) – program realizowany przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP), który oferuje dotacje na projekty badawczo-rozwojowe, wdrażanie innowacyjnych rozwiązań oraz działania mające na celu zwiększenie konkurencyjności przedsiębiorstw. W ramach tego programu przedsiębiorcy mogą ubiegać się o środki na rozwój innowacji i nowych technologii;
2. regionalne programy operacyjne (RPO) – realizowane przez urzędy marszałkowskie, oferują dotacje i wsparcie finansowe na rozwój przedsiębiorstw na poziomie regionalnym. Przedsiębiorcy mogą liczyć na wsparcie związane z rozwojem infrastruktury, inwestycjami w kapitał ludzki, szkoleniami czy poprawą efektywności energetycznej;
3. Fundusz Gwarancji Płynnościowych BGK – prowadzony przez Bank Gospodarstwa Krajowego (BGK), oferuje przedsiębiorstwom preferencyjne kredyty z gwarancjami de minimis. Gwarancje te zabezpieczają kredyty bankowe, co umożliwia przedsiębiorcom łatwiejszy dostęp do finansowania operacyjnego i inwestycyjnego;
4. Program „Polska Wschodnia” – realizowany przez PARP i skierowany do przedsiębiorstw działających w województwach wschodnich Polski, oferujący wsparcie finansowe dla małych i średnich przedsiębiorstw na rozwój infrastruktury, innowacji i międzynarodowej ekspansji.

11.1. Rozwiązania podatkowe stanowiące pomoc de minimis

11.1.1. Pomoc de minimis a podatek dochodowy

Zwolnienia z podatku dochodowego, zarówno od osób prawnych (CIT), jak i od osób fizycznych (PIT), to jedna z form pomocy dostępnych dla przedsiębiorców w Polsce. Nie każda jednak ulga podatkowa stanowi pomoc de minimis. Przykładowo ulga B+R jest traktowana jako ogólny środek podatkowy, a nie jako selektywna pomoc państwa, co odróżnia ją od pomocy de minimis. Kolejny przykład to zwolnienia zwolnienia z podatku dochodowego udzielane w ramach specjalnych stref ekonomicznych, Polskiej Strefy Inwestycji, a także innych programów wspierających działalność innowacyjną lub proekologiczną. Należy pamiętać, że zwolnienia z podatku dochodowego w ramach SSE czy PSI nie są pomocą publiczną de minimis.

Tabela 8. Pomoc de minimis dla celów podatków dochodowych

Pomoc de minimis nie jest przychodem. Warto tu wyjaśnić, że pomoc de minimis nie jest dla podatnika przychodem i nie podlega ona opodatkowaniu. Takie stanowisko potwierdza interpretacja indywidualna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 14 kwietnia 2020 r. (sygn. 0114-KDIP2-1.4010.49.2020.1.MR). Jak stwierdzono w tej interpretacji:

MF

udzielona pomoc „de minimis” w postaci przyznanej wartości pieniężnej na podstawie art. 12 ust. 4 pkt 14 została wyłączona z przychodów jako wartość nieodpłatnych lub częściowo odpłatnych świadczeń finansowanych lub współfinansowanych ze środków budżetu państwa, jednostek samorządu terytorialnego, ze środków agencji rządowych, agencji wykonawczych lub ze środków pochodzących od rządów państw obcych, organizacji międzynarodowych lub międzynarodowych instytucji finansowych, w ramach rządowych programów.

Tym samym rejestr pomocy de minimis w księgach podatkowych nie jest wymagany. Konieczne jest natomiast przechowywanie pełnej dokumentacji dotyczącej pomocy de minimis (wliczając w to nie tylko podpisaną umowę, ale również wniosek o dotację czy dokumenty rozliczeniowe). Przechowywanie dokumentacji jest niezbędne między innymi w celu przeprowadzenia kontroli wydatków związanych ze wsparciem czy też pilnowania limitu pomocy de minimis.

11.1.2. Pomoc de minimis w zakresie podatków i opłat lokalnych

Pomoc de minimis stanowi zwolnienie z podatku od nieruchomości przedsiębiorców o statusie centrum badawczo-rozwojowego uzyskanym na zasadach określonych w przepisach o niektórych formach wspierania działalności innowacyjnej, w odniesieniu do przedmiotów opodatkowania zajętych na cele prowadzonych badań i prac rozwojowych (art. 7 ust. 2 pkt 5a upol). Dodatkowo jeżeli uchwała rady gminy przewiduje udzielanie pomocy publicznej, pomoc ta jest udzielana jako pomoc de minimis. (zob. tabelę).

Tabela 9. Pomoc de minimis przyznawana w ramach ustawy o podatkach i opłatach lokalnych decyzjami rady gminy

11.1.3. Pomoc de minimis a PCC

W ustawie o PCC jest przewidziane jedno zwolnienie podatkowe, które stanowi pomoc de minimis. Jest ono przewidziane w art. 9 pkt 2 ustawy o PCC. Na podstawie tego przepisu zwalnia się od PCC sprzedaż własności gruntów stanowiących gospodarstwo rolne w rozumieniu przepisów o podatku rolnym, wraz z będącymi ich częścią składową drzewami i innymi roślinami, pod warunkiem że w wyniku dokonania czynności zostanie utworzone lub powiększone gospodarstwo rolne, a powierzchnia gospodarstwa rolnego utworzonego lub powstałego w wyniku powiększenia będzie nie mniejsza niż 11 ha i nie większa niż 300 ha oraz gospodarstwo to będzie prowadzone przez nabywcę przez okres co najmniej 5 lat od dnia nabycia; zwolnienie to stanowi pomoc de minimis w rolnictwie, o której mowa w rozporządzeniu Komisji (UE) nr 1408/2013 z 18 grudnia 2013 r. w sprawie stosowania art. 107 i 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do pomocy de minimis w sektorze rolnym (Dz.Urz. UE L 352 z 24.12.2013, str. 9).

11.1.4. Rozkładanie zobowiązań podatkowych na raty

Organ podatkowy na wniosek podatnika prowadzącego działalność gospodarczą może udzielać ulg w spłacie zobowiązań podatkowych w tym takich, które stanowią pomoc de minimis (art. 67b § 1 pkt 2 ustawy – Ordynacja podatkowa).

Zgodnie z art. 67a § 1 pkt 1 ustawy – Ordynacja podatkowa podatnik ma prawo ubiegać się o rozłożenie na raty swoich zaległości podatkowych, jak również bieżących zobowiązań, jeśli nie jest w stanie zapłacić ich jednorazowo. Urząd skarbowy może, na wniosek podatnika, wydać decyzję o rozłożeniu zobowiązania na raty, jeśli uzna, że przedsiębiorca spełnia warunki związane z ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym.

Tabela 10. Warunki i zasady rozkładania zobowiązań na raty

Przykład: Rozłożenie na raty zobowiązań podatkowych

11.2. Pomoc publiczna a ZUS

Pomoc publiczna udzielana przez ZUS obejmuje szereg form wsparcia dla przedsiębiorców mających trudności finansowe, których celem jest ułatwienie regulowania należności składkowych. Do głównych form pomocy należą: rozłożenie zaległych składek na raty, odroczenie terminu płatności oraz umorzenie zaległości w uzasadnionych przypadkach. ZUS udziela tych ulg na podstawie indywidualnych decyzji i część z tych form wsparcia może być traktowana jako pomoc publiczna, w tym jako pomoc de minimis.

Rozkładanie na raty zobowiązań wobec ZUS. Podobne zasady, jak w przypadku rozkładania na raty zobowiązań podatkowych, obowiązują w przypadku rozkładania na raty zobowiązań wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS). Zgodnie z art. 29 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych przedsiębiorcy mogą ubiegać się o rozłożenie na raty zaległości z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne. Dotyczy to zarówno składek bieżących, jak i zaległych.

Tabela 11. Warunki i zasady rozkładania zobowiązań wobec ZUS na raty

Zgoda ZUS na rozłożenie należności na raty jest traktowana jako pomoc de minimis.
Na ten temat przeczytają Państwo na stronie www.zus.pl/firmy/ulgi/umorzenia/
pomoc-publiczna.

Zwolnienia z części składek na ubezpieczenia społeczne. Przedsiębiorcy w Polsce
mogą skorzystać z częściowego lub pełnego zwolnienia z obowiązku opłacania
składek na ubezpieczenia społeczne, co stanowi jedną z form wsparcia dostępnych
w ramach pomocy publicznej. Należy zaznaczyć, że to nie jest traktowane jako pomoc
de minimis.

Zwolnienia z części składek na ubezpieczenia społeczne. Przedsiębiorcy w Polsce mogą skorzystać z częściowego lub pełnego zwolnienia z obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne, co stanowi jedną z form wsparcia dostępnych w ramach pomocy publicznej. Należy zaznaczyć, że to nie jest traktowane jako pomoc de minimis.

11.3. Refundacja składek przez PFRON na ubezpieczenia społeczne dla niepełnosprawnych przedsiębiorców

Osoba niepełnosprawna wykonująca działalność gospodarczą składa PFRON wniosek
o wypłatę refundacji składek na ubezpieczenia społeczne za dany miesiąc. Taka refundacja
jest udzielana na zasadach pomocy de minimis (zob. art. 25c ust. 11 ustawy o rehabilitacji
zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych).

11.4. Preferencyjne kredyty i pożyczki

11.4.1. Pożyczki na preferencyjnych warunkach udzielane przez instytucje państwowe

Przedsiębiorcy w Polsce mogą ubiegać się o pożyczki na preferencyjnych warunkach, które są dostępne w ramach różnych programów państwowych i unijnych. Pożyczki te udzielane są przez instytucje, takie jak Bank Gospodarstwa Krajowego (BGK), Polski Fundusz Rozwoju (PFR) oraz inne agencje wspierające rozwój przedsiębiorczości. Preferencyjne kredyty charakteryzują się niższym oprocentowaniem niż na wolnym rynku, a także dłuższym okresem spłaty, co ułatwia przedsiębiorcom realizację inwestycji długoterminowych. Ponadto często są one połączone z okresem karencji w spłacie, co daje firmom większą elastyczność finansową.

Ważne

Pożyczki preferencyjne są dostępne jedynie dla firm spełniających określone kryteria, np. dla MŚP działających w sektorach strategicznych dla gospodarki. Pożyczki takie mogą stanowić pomoc de minimis.

Przykład

Przedsiębiorstwo produkcyjne, planujące rozbudowę swojego zakładu w ramach projektu modernizacji linii produkcyjnej, może skorzystać z preferencyjnej pożyczki w ramach programu „Kredyt na innowacje technologiczne” realizowanego przez Bank Gospodarstwa Krajowego (BGK), przy wsparciu ze środków funduszy europejskich. Ten program ma na celu wspieranie przedsiębiorstw w inwestowaniu w nowoczesne technologie oraz innowacje, które zwiększają ich konkurencyjność na rynku.

W ramach tego programu firma może uzyskać pożyczkę na preferencyjnych warunkach, która pokryje do 70% kosztów kwalifikowanych inwestycji, z możliwością umorzenia części kredytu w formie premii technologicznej, o ile wdrożenie innowacji przyniesie zamierzone efekty. Pożyczka ta charakteryzuje się niższym oprocentowaniem niż rynkowe oraz wydłużonym okresem spłaty, co pozwala przedsiębiorstwu rozłożyć koszty inwestycji na długi okres, bez nadmiernego obciążenia finansowego (uwaga! sposób wyliczenia wielkości pomocy publicznej wynikający z otrzymanej pożyczki opisujemy
w rozdziale 6 opracowania).

11.4.2. Kredyty technologiczne

Kredyty technologiczne to forma wsparcia przeznaczona dla firm, które inwestują w nowe technologie i innowacje. Odróżniają się one od standardowych pożyczek preferencyjnych tym, że przedsiębiorcy mogą uzyskać premię technologiczną, czyli bezzwrotną dotację, która pokrywa część kosztów kwalifikowanych inwestycji związanych z wdrożeniem nowoczesnych technologii. Kredyt technologiczny jest oferowany przez komercyjne banki, które współpracują z Bankiem Gospodarstwa Krajowego (BGK), będącym instytucją zarządzającą środkami unijnymi w ramach Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój (POIR). Premia technologiczna może pokrywać do 70% wartości inwestycji.

Przedsiębiorcy mogą ubiegać się o kredyt technologiczny, jeśli inwestycja dotyczy modernizacji procesów produkcyjnych, wdrażania innowacyjnych rozwiązań lub zakupu zaawansowanych technologicznie maszyn i urządzeń. Po spełnieniu wymagań dotyczących wdrożenia technologii przedsiębiorstwo może otrzymać premię technologiczną, która zmniejsza wysokość kredytu, co znacznie ułatwia realizację inwestycji i zmniejsza obciążenia finansowe.

11.5. Gwarancje kredytowe

11.5.1. Gwarancje państwowe na część kredytu bankowego

Gwarancje kredytowe to forma wsparcia polegająca na zabezpieczeniu części kredytu bankowego przez instytucje państwowe. Gwarancje te mają kluczowe znaczenie dla przedsiębiorstw, ponieważ umożliwiają uzyskanie finansowania firmom, które mogą mieć trudności z zabezpieczeniem kredytu w standardowych warunkach rynkowych. Gwarancje państwowe są ważnym narzędziem pomocy publicznej, ponieważ banki komercyjne wymagają od kredytobiorców zabezpieczenia kredytu w formie gwarancji, za które pobierają opłaty – w praktyce rynkowej koszt takiej komercyjnej gwarancji może wynosić od 0,5% do 3% wartości kredytu rocznie, w zależności od oceny ryzyka kredytowego danego przedsiębiorstwa.

Gwarancje państwowe są zatem znaczącą formą wsparcia, ponieważ przedsiębiorcy nie muszą płacić pełnej rynkowej stawki za tego typu zabezpieczenie. W przypadku braku odpowiednich zabezpieczeń, takich jak majątek, firmy mogą mieć trudności z uzyskaniem komercyjnych gwarancji. 

Dzięki gwarancjom udzielanym przez instytucje państwowe, takie jak Bank Gospodarstwa Krajowego (BGK) czy Polski Fundusz Rozwoju (PFR), przedsiębiorcy mogą uzyskać kredyt na korzystniejszych warunkach. Gwarancje państwowe mogą obejmować do 80% wartości kredytu, co znacząco zmniejsza ryzyko dla banków i ułatwia przedsiębiorcom dostęp do środków finansowych. Oznacza to, że w przypadku problemów ze spłatą kredytu państwowa instytucja pokrywa znaczną część należności, co sprawia, że banki są bardziej skłonne do udzielania kredytów firmom o wyższym ryzyku.

11.5.2. Programy gwarancyjne, np. Fundusz Gwarancyjny dla MŚP

Fundusz Gwarancyjny dla MŚP to specjalny program skierowany do małych i średnich przedsiębiorstw, który oferuje gwarancje kredytowe na preferencyjnych warunkach, różniące się od standardowych gwarancji państwowych udzielanych przez instytucje takie jak Bank Gospodarstwa Krajowego (BGK) czy Polski Fundusz Rozwoju (PFR). Program ten, finansowany zarówno ze środków państwowych, jak i unijnych, ma na celu wspieranie firm, które chcą rozwijać swoją działalność, ale mają ograniczony dostęp do tradycyjnych form finansowania, takich jak komercyjne kredyty bankowe.

11.6. Dotacje i granty

11.6.1. Dotacje na rozwój działalności (środki unijne, krajowe)

Dotacje stanowią jedną z najatrakcyjniejszych form wsparcia w ramach pomocy de minimis dla przedsiębiorców, ponieważ są bezzwrotne pod warunkiem realizacji projektu zgodnie z umową. Dotacje te pochodzą zarówno z funduszy unijnych, jak i krajowych, co pozwala firmom na realizację różnorodnych projektów rozwojowych. Mogą one obejmować m.in. modernizację infrastruktury, wdrażanie nowych technologii, rozwój innowacyjnych produktów czy ekspansję na rynki zagraniczne. Przedsiębiorcy, którzy otrzymują dotacje w ramach pomocy de minimis, zyskują dostęp do środków, które nie obciążają ich finansowo w przyszłości, pod warunkiem że projekt zostanie zrealizowany zgodnie z założeniami.

Zasady przyznawania dotacji:

• dotacja jest bezzwrotna, jeśli przedsiębiorca spełni wszystkie warunki umowy, takie jak realizacja celów inwestycyjnych w określonym czasie oraz zapewnienie zakładanych rezultatów (np. zwiększenie zatrudnienia, poprawa efektywności);
• dotacje mogą obejmować od 50% do 85% kosztów kwalifikowanych projektu, w zależności od programu i wielkości przedsiębiorstwa;
• wnioskodawca musi przedstawić biznesplan oraz szczegółową dokumentację dotyczącą projektu, w tym koszty i harmonogram realizacji;
• kontrola projektu jest prowadzona przez instytucje nadzorujące przyznanie dotacji (np. urząd marszałkowski lub PARP), które sprawdzają zgodność realizacji inwestycji z założeniami.

11.6.2. Granty na badania i rozwój

Granty na badania i rozwój (B+R) to szczególnie atrakcyjna forma wsparcia dla firm, które inwestują w prace badawczo-rozwojowe, prowadząc działania mające na celu tworzenie nowych produktów, technologii lub usług. Granty te są skierowane głównie do przedsiębiorstw innowacyjnych, które w ramach swoich projektów rozwijają nowatorskie rozwiązania, mające szansę przynieść korzyści zarówno firmie, jak i całemu rynkowi. W Polsce granty na B+R oferowane w ramach pomocy de minimis są finansowane m.in. z funduszy unijnych w ramach Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój (POIR) oraz z programów krajowych zarządzanych przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju (NCBR) i Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP).

Dzięki grantom na badania i rozwój przedsiębiorcy mogą sfinansować różnorodne koszty związane z prowadzeniem prac B+R, w tym:

• zakup sprzętu i aparatury naukowej niezbędnej do realizacji badań;
• zatrudnienie specjalistów i ekspertów, zarówno naukowców, jak i inżynierów czy programistów;
• koszty współpracy z jednostkami naukowymi, takimi jak uczelnie wyższe czy instytuty badawcze;
• testowanie i prototypowanie nowych rozwiązań oraz analizy rynkowe, które mają na celu weryfikację opłacalności wdrożenia innowacji;
• prowadzenie badań przemysłowych i eksperymentalnych prac rozwojowych, które prowadzą do wdrożenia nowego produktu, usługi lub technologii na rynek.

Zasady przyznawania grantów B+R:

• granty są przyznawane na podstawie projektów badawczo-rozwojowych, które muszą mieć jasno określony cel innowacyjny (np. wprowadzenie nowego produktu, technologii lub usługi na rynek),
• w ramach programu przedsiębiorcy mogą otrzymać nawet do 70–85% finansowania kosztów kwalifikowanych, w zależności od wielkości firmy oraz charakteru projektu;
• wnioskodawca musi przedstawić szczegółowy plan badań, który obejmuje harmonogram, budżet oraz założenia dotyczące komercjalizacji wyników projektu;
• granty są bezzwrotne, pod warunkiem że projekt zostanie zrealizowany zgodnie z umową, a firma wdroży nowe rozwiązanie na rynek.

11.7. Wsparcie szkoleniowe i doradcze

11.7.1. Dofinansowanie szkoleń dla pracowników

Jedną z form pomocy de minimis, szczególnie popularną wśród przedsiębiorców, jest dofinansowanie szkoleń dla pracowników. Firmy mogą uzyskać wsparcie finansowe na organizację szkoleń, które mają na celu podniesienie kwalifikacji zespołu, zwiększenie efektywności pracy oraz dostosowanie pracowników do zmieniających się wymagań rynku. Szkolenia mogą obejmować zarówno umiejętności techniczne, jak i kompetencje miękkie, co pozwala na kompleksowy rozwój kadry pracowniczej.

11.7.2. Programy doradcze oferowane przez instytucje rządowe i pozarządowe

W ramach pomocy de minimis przedsiębiorcy w Polsce w 2024 r. mogą także skorzystać z programów doradczych oferowanych przez instytucje rządowe oraz organizacje pozarządowe. Programy te zapewniają bezpłatne doradztwo w kluczowych obszarach zarządzania przedsiębiorstwem, takich jak optymalizacja kosztów, planowanie strategiczne, digitalizacja działalności, a także ekspansja na nowe rynki. Wsparcie doradcze ma na celu pomóc firmom, zwłaszcza z sektora małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP), w rozwiązywaniu problemów związanych z codziennym funkcjonowaniem i rozwojem, co jest szczególnie cenne w dynamicznie zmieniającym się otoczeniu biznesowym. 

Jednym z programów, który oferuje wsparcie doradcze w Polsce, jest „Akademia Menadżera MŚP” realizowana przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP). Program ten wspiera firmy w podnoszeniu kwalifikacji kadry menedżerskiej, zapewniając doradztwo w zakresie zarządzania przedsiębiorstwem, efektywnego wykorzystania zasobów oraz optymalizacji procesów biznesowych.

Konkretne zasady programu doradczego w 2024 r.:

• zakres wsparcia – doradztwo obejmuje kluczowe obszary zarządzania przedsiębiorstwem, w tym zarządzanie finansami, opracowywanie strategii rozwoju, cyfryzację procesów, a także wsparcie w zakresie ekspansji na rynki zagraniczne. Dzięki temu przedsiębiorcy mogą uzyskać pomoc w optymalizacji działań operacyjnych i dostosowaniu się do nowych wyzwań rynkowych;
• poziom wsparcia – program pokrywa do 80% kosztów doradztwa, co oznacza, że firma ponosi tylko część kosztów związanych z uzyskaniem fachowej pomocy. Wartość wsparcia może wynieść nawet 50 000 zł na przedsiębiorstwo, w zależności od potrzeb i zakresu doradztwa;
• wymogi formalne – aby skorzystać z programu, przedsiębiorca musi złożyć wniosek do Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP), opisując swoje potrzeby doradcze oraz cele, jakie chce osiągnąć dzięki wsparciu.

11.8. Pomoc w ramach programów regionalnych

Oprócz ogólnokrajowych programów wsparcia przedsiębiorcy w Polsce mogą również korzystać z pomocy w ramach programów regionalnych. Wsparcie to jest szczególnie istotne dla firm działających na terenach o niższym poziomie rozwoju gospodarczego, gdzie lokalne władze oraz instytucje samorządowe oferują dodatkowe ulgi podatkowe oraz dotacje. Programy te mają na celu wspieranie rozwoju przedsiębiorczości na poziomie lokalnym, poprawę infrastruktury oraz tworzenie nowych miejsc pracy.

Podsumowanie

1. Pomoc de minimis może być przyznawana bez konieczności notyfikowania jej Komisji Europejskiej.

2. W 2024 r. limit pomocy de minimis został zwiększony do 300 000 euro.

3. W 2024 r. sektor drogowego transportu towarów został zrównany z innymi branżami pod względem dostępnego limitu pomocy de minimis.

4. Przedsiębiorcy powinni prowadzić ewidencję otrzymanej pomocy de minimis w celu monitorowania łącznej wartości otrzymanego wsparcia i zapewnienia, że nie zostaną przekroczone ustawowe limity pomocy de minimis.

5. Przedsiębiorcy powinni regularnie aktualizować ewidencję po uzyskaniu każdej formy
wsparcia oraz przyporządkować każdą pomoc do właściwej kategorii pomocy publicznej
z wyszczególnieniem pomocy de minimis.

6. Przedsiębiorcy powinni przechowywać kopie wszystkich dokumentów potwierdzających otrzymanie pomocy de minimis.

7. Wartość pomocy de minimis mierzona jest w brutto ekwiwalencie dotacji (EBD), czyli kwocie, którą przedsiębiorca faktycznie zaoszczędził dzięki uzyskanej pomocy w porównaniu do warunków rynkowych.

PODSTAWA PRAWNA:

• art. 2 pkt 11, art. 32 i art. 37 ustawy z 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej – j.t. Dz.U. z 2023 r. poz. 702
• art. 1 rozporządzenia Komisji (UE) 2023/2831 z 13 grudnia 2023 r. w sprawie stosowania art. 107 i 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do pomocy de minimis – Dz.Urz. UE L, 2023/2831
• rozporządzenie Komisji (UE) 2023/2832 z 13 grudnia 2023 r. w sprawie stosowania art. 107 i 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do pomocy de minimis przyznawanej przedsiębiorstwom wykonującym usługi świadczone w ogólnym interesie gospodarczym – Dz.Urz. UE L, 2023/2832
• rozporządzenie Ministra Finansów z 26 kwietnia 2024 r. w sprawie udzielania przez Bank Gospodarstwa Krajowego pomocy de minimis w formie gwarancji spłaty kredytu lub innego zobowiązania – Dz.U. z 2024 r. poz. 664
• art. 21 ust. 1 pkt 71a w zw. z ust. 15b, art. 22j ust. 7, art. 22k ust. 7, art. 26ea art. 44 ust. 7a 7e i 7f ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych – t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 226; ost.zm. Dz.U. z 2024 r. poz. 863
• art. 16 ust, 1hb, art. 16j ust. 7, art. 16k ust. 7, art. 18da i art. 25 ust. 11 i 12 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych – j.t. Dz.U. z 2023 r. poz. 2805; ost.zm. Dz.U. z 2024 r. poz. 1222
• art. 56 ustawy z 10 września 1999 r. – Kodeks karny skarbowy – j.t. Dz.U. z 2024 r. poz. 628; ost.zm. Dz.U. z 2024 r. poz. 879 
• art. 9 pkt 2 ustawy z 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych – j.t. Dz.U. z 2024 r. poz. 295
• art. 67a § 1 pkt 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa – j.t. Dz.U. z 2023 r. poz. 2383; ost.zm. Dz.U. z 2024 r. poz. 879
• art. 29 ust. 1 pkt 1 i art. 31z ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych – j.t. Dz.U. z 2024 r. poz. 497; ost.zm. Dz.U. z 2024 r. poz. 1243
• art. 140 ustawy z 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne – j.t. Dz.U. z 2024 r. poz. 1428

Powołane interpretacje podatkowe:

• interpretacja indywidualna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 14 kwietnia 2020 r. (sygn. 0114-KDIP2-1.4010.49.2020.1.MR)

Maurycy Organa

radca prawny, wspólnik kancelarii radców prawnych, doradca restrukturyzacyjny, autor licznych publikacji

Sławomir Biliński

prawnik, redaktor „MONITORA księgowego”, ekspert podatkowy