W jakich przypadkach nie można odliczyć VAT

W ustawie o podatku towarów i usług zasada neutralności wynikająca z przepisów UE znajduje odzwierciedlenie w treści przepisów art. 86-92 ustawy o VAT.

W praktyce jednak prawo podatnika do odliczenia VAT naliczonego przy nabyciu towarów i usług po pierwsze podlega wielu ograniczeniom lub całkowitemu wyłączeniu i - po drugie - wymaga spełnienia kryteriów o charakterze czysto formalnym.

Konsekwentnie, pomimo założenia neutralności VAT, istnieje wiele przypadków, w których podatnik nie będzie miał prawa do odliczenia VAT.

1. Związek podatku naliczonego ze sprzedażą opodatkowaną - odliczanie proporcjonalne

Prawo do odliczenia VAT naliczonego przysługuje, gdy istnieje związek zakupów ze sprzedażą opodatkowaną VAT. Zasadę tę statuuje przepis art. 86 ust. 1 ustawy o VAT, zgodnie z którym w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane przez podatnika do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi temu przysługuje prawo do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony. Istotną konsekwencją wynikającą z tego przepisu jest m.in. fakt, iż odliczenie podatku naliczonego stanowi jedynie uprawnienie podatnika, a nie obowiązek. Jest to o tyle istotne, że w przypadku ewentualnej kontroli podatkowej organ kontrolujący nie ma obowiązku uwzględniania kwot podatku naliczonego w sytuacji, gdy podatnik z tego uprawnienia nie skorzystał. W rezultacie podstawę dla określenia zobowiązania podatkowego będzie stanowić deklaracja podatkowa, a więc suma kwot uwzględnionych przez podatnika (lub kwota określona przez organ podatkowy).

Należy zatem pamiętać, iż możliwość odliczenia VAT - co do zasady - stanowi jedynie uprawnienie podatnika, a fakt nieujęcia kwot podatku naliczonego jest przez organy podatkowe utożsamiany z nieskorzystaniem z tego uprawnienia. Również część sądów uznaje, że skoro podatnik nie skorzystał z prawa do odliczenia poprzez złożenie deklaracji, organy nie mają również takiego obowiązku (wyrok z 15 września 2006 r., sygn. akt NSA/IFSL/093/2005). Inaczej wygląda sytuacja, gdy podatnik ujął podatek w złym okresie rozliczeniowym.