Faktura - kiedy daje prawo do odliczenia VAT

Z art. 86 ust. 1 ustawy o VAT wynika, że w zakresie, w jakim dokonane przez podatnika zakupy są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi przysługuje prawo do odliczenia podatku naliczonego od nabycia towarów i usług. Prawo do odliczenia podatku naliczonego jest podstawowym prawem czynnego podatnika VAT. Jednak otrzymana przez podatnika faktura nie zawsze daje prawo do takiego odliczenia. Przypadki wyłączenia tego prawa, jeżeli występują, muszą być jednoznacznie określone przepisami. W krajowych przepisach o VAT zostały one wymienione przez ustawodawcę w art. 88 ustawy o VAT.

Ograniczenia w odliczeniu podatku naliczonego można podzielić na trzy grupy. Pierwsza dotyczy przypadków wyłączenia prawa do odliczenia podatku naliczonego wykazanego na fakturze w sytuacji, gdy podatek ten - zgodnie z obowiązującymi przepisami - nie powinien się w niej pojawić. Tak jest w przypadku wykazania podatku na fakturze dla transakcji objętej zwolnieniem z VAT lub niepodlegającej opodatkowaniu czy transakcji objętej mechanizmem tzw. odwrotnego obciążenia, od której VAT rozlicza nabywca (a nie sprzedawca).

Druga grupa dotyczy wyłączeń w odliczeniu podatku od transakcji, które mogą stanowić element oszustwa podatkowego. Chodzi tu o zakaz odliczenia podatku naliczonego z faktur wystawionych przez podmiot nieistniejący lub stwierdzających czynności pozorne bądź czynności, które w ogóle nie zostały dokonane. Zasadniczą przesłanką tych ograniczeń w zakresie prawa do odliczenia podatku naliczonego jest zapobieżenie sytuacjom, w których faktura byłaby wystawiana w celu uszczuplenia należności budżetowych.