Obowiązki pracodawcy w zakresie bhp – profilaktyczne badania lekarskie

Jednym z najbardziej podstawowych obowiązków pracodawcy jest kierowanie pracownika na profilaktyczne badania lekarskie. Jednocześnie powiązany jest z nim obowiązek pracownika dotyczący poddania się tym badaniom. Należy bezwzględnie pamiętać, że bez ważnego orzeczenia lekarza medycyny pracy, niezależnie od wyjątkowości sytuacji czy szczególnych potrzeb pracodawcy, pracownik nie może świadczyć pracy.

Każdy pracownik wykonujący pracę powinien posiadać aktualne orzeczenie lekarskie, stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie. Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez takiego orzeczenia (art. 229 § 4 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy; dalej: k.p.).

Przepisy prawa pracy przewidują trzy rodzaje badań lekarskich, powszechnie odnoszących się do pracowników:

1) wstępne,

2) okresowe,

3) kontrolne.

Różnią się one od siebie sytuacjami, w których muszą zostać przeprowadzone, czy też dokładniej – w jakich pracodawca musi skierować pracownika na badania.

Z orzecznictwa

1. Dopuszczenie pracownika do pracy bez aktualnego orzeczenia stanowi wykroczenie, zagrożone karą grzywny od 1000 zł do 30 000 zł (zob. art. 283 § 1 k.p.). Wynika to stąd, że wymóg posiadania aktualnych badań lekarskich przez pracownika obciąża pracodawcę, który zgodnie z art. 229 § 4 k.p., nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego, stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku. To on jest odpowiedzialny za stan bezpieczeństwa i higieny pracy, zaś w przypadku nieprzestrzegania przepisów lub zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, to pracodawca, a nie pracownik podlega karze (art. 283 § 1 k.p.).

2. W związku z ustanowionym w art. 229 § 4 k.p. zakazem dopuszczenia pracownika do pracy bez aktualnego orzeczenia lekarskiego, za zewnętrzną przyczynę wypadku można potraktować dopuszczenie do pracy bez przeprowadzenia badań kontrolnych lub na podstawie nieaktualnego zaświadczenia albo w przypadku oczywistej błędności tego orzeczenia, czyli możliwości potraktowania go w taki sposób, jakby nie istniało. Dopuszczenie do pracy w takich warunkach wiąże się przyczynowo z zaistniałym wypadkiem, ponieważ pracownik nie ma wówczas właściwej ochrony przed szkodliwymi przy stanie jego zdrowia warunkami pracy (art. 207 § 1 w zw. z art. 212 pkt 1 i 3 k.p.) i wykonuje pracę, która sama w sobie stanowi dla niego zagrożenie takiego samego rodzaju, jak zadziałanie szczególnych czynników, które uznaje się za zewnętrzne przyczyny wypadku - pod warunkiem jednak, że pracodawca ma świadomość takiej sytuacji.