Praca zdalna i kontrola trzeźwości pracowników – rewolucyjne zmiany w Kodeksie pracy

Sejm uchwalił ostatecznie 13 stycznia 2023 r. nowelizację przewidującą wprowadzenie do Kodeksu pracy przepisów o pracy zdalnej i kontroli trzeźwości. Nowe regulacje dostosowują przepisy do aktualnej sytuacji na rynku pracy, gdzie praca zdalna stała się czymś powszechnym. Dają też pracodawcom uprawnienia do kontroli pracowników na zawartość alkoholu i narkotyków w organizmie.  

Nowe przepisy dotyczące tzw. badania trzeźwości pracowników wejdą w życie po upływie 14 dni od dnia ich ogłoszenia w Dzienniku Ustaw, natomiast przepisy o pracy zdalnej - po upływie 2 miesięcy od dnia ogłoszenia. Zgłoszone do nowelizacji poprawki Senatu zostały w całości odrzucone przez Sejm na posiedzeniu 13 stycznia 2023 r.

1. Warunki kontroli trzeźwości pracowników

Zgodnie z nowymi przepisami Kodeksu pracy nietrzeźwość pracownika będzie mogła być stwierdzona na dwa sposoby:

1) w przypadku określenia w przepisach wewnątrzzakładowych możliwości przeprowadzania kontroli trzeźwości pracowników pracodawca będzie mógł przeprowadzić samodzielną - prewencyjną - kontrolę trzeźwości, nawet gdy pracownik nie będzie wykazywał oznak bycia pod wpływem alkoholu,

2) jeśli pracodawca nie ustalił w przepisach wewnątrzzakładowych możliwości przeprowadzania kontroli, to w razie uzasadnionego podejrzenia, że pracownik stawił się do pracy pod wpływem alkoholu albo pił alkohol w pracy - badanie trzeźwości będzie mogła przeprowadzić policja (dotyczy to wszystkich pracowników).

Analogiczne zasady będą stosowane do sprawdzania, czy pracownik nie jest pod wpływem innych używek, np. narkotyków czy dopalaczy. Środki potocznie nazywane narkotykami w Kodeksie pracy zostały nazwane "środkami działającymi podobnie do alkoholu". Ich wykaz zostanie określony w wydanym przez Ministra Zdrowia rozporządzeniu w sprawie badań na obecność alkoholu lub środków działających podobnie do alkoholu w organizmie pracownika.

2. Prewencyjna kontrola trzeźwości pracowników

W wyniku nowelizacji Kodeksu pracy kontrolą trzeźwości pracodawca może objąć tylko takich pracowników, których praca stwarza zagrożenie dla życia i zdrowia innych pracowników lub osób albo dla mienia (jakiegokolwiek, tj. nie tylko mienia pracodawcy, ale także mienia osób trzecich). Prewencyjna kontrola ma być przeprowadzana samodzielnie przez pracodawcę, co do zasady wobec pracowników niewykazujących oznak nietrzeźwości, ale także w przypadku gdy pracownicy objęci tą kontrolą będą wykazywali takie oznaki.

Pracodawca powinien ustalić w akcie wewnątrzzakładowym, tj. układzie zbiorowym pracy, regulaminie pracy lub obwieszczeniu, wprowadzenie (prewencyjnej) kontroli trzeźwości, grupę lub grupy pracowników objętych taką kontrolą i sposób jej przeprowadzania (w tym rodzaj urządzenia wykorzystywanego do kontroli, czas i częstotliwość jej przeprowadzania).

Przykładowe przepisy wewnątrzzakładowe obejmujące postanowienia w zakresie kontroli trzeźwości pracowników

Jeżeli pracodawca nie wprowadzi takich zapisów do regulaminu pracy, to kontrola trzeźwości pracownika będzie mogła zostać przeprowadzona tylko przez policję, która pracodawca będzie mógł wezwać tylko w razie uzasadnionego podejrzenia, że pracownik jest pod wpływem alkoholu.

PRZYKŁAD

Pracodawca ustalił w regulaminie pracy po wejściu w życie przepisów o kontroli trzeźwości, że codziennie przed dopuszczeniem do pracy będzie przeprowadzał badanie trzeźwości pracowników zatrudnionych na stanowiskach kierowców. Takie ustalenie będzie dozwolone. W przypadku jego braku, aby przeprowadzić kontrolę trzeźwości kierowców, pracodawca powinien wezwać policję - o ile ma uzasadnione podejrzenie, że kierowca jest pod wpływem alkoholu (np. chwiejny chód, bełkotliwa mowa). Jeżeli zatem pracodawca chce dopuszczać do pracy kierowców tylko po przeprowadzeniu kontroli trzeźwości (nawet gdy nie wykazują oni oznak nietrzeźwości), to powinien wprowadzić takie zapisy do regulaminu.

Kontrola trzeźwości nie może naruszać godności oraz innych dóbr osobistych pracownika (art. 22^1c § 2 Kodeksu pracy po nowelizacji).

W ramach tej samodzielnie przeprowadzanej kontroli pracodawca będzie mógł badać tylko wydychane przez pracownika powietrze. Badanie będzie mógł przeprowadzić jedynie urządzeniem posiadającym ważny certyfikat wzorcowania (sprawdzenie poprawności ...