Urlopy i zwolnienia od pracy po zmianach work-life balance

Przyjęta przez parlament nowelizacja Kodeksu pracy związana z wdrażaniem Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2019/1158 z 20 czerwca 2019 r. w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów oraz uchylająca dyrektywę Rady 2010/18/UE (32019L1158) – odpowiednie regulacje powinny zostać wprowadzone do polskiego porządku prawnego do 2 sierpnia 2022 r. – wprowadza nowy urlop dla pracowników oraz nowe zwolnienie od pracy. Znaczne zmiany pojawią się w urlopach dla rodziców, szczególnie w odniesieniu do urlopu rodzicielskiego i ojcowskiego.

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2019/1158 z 20 czerwca 2019 r. w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów oraz uchylająca dyrektywę Rady 2010/18/UE (dalej: dyrektywa work-life balance) ustanawia minimalne wymagania mające na celu osiągnięcie równości kobiet i mężczyzn pod względem szans na rynku pracy i traktowania w miejscu pracy przez ułatwienie pracownikom będącym rodzicami lub opiekunom godzenia życia zawodowego z rodzinnym. W tym celu dyrektywa work-life balance przewiduje indywidualne prawa związane z:

a) urlopem ojcowskim, urlopem rodzicielskim i urlopem opiekuńczym;

b) elastyczną organizacją pracy dla pracowników będących rodzicami lub opiekunów.

Ustawodawca unijny zwraca uwagę na utrzymujące się trudności z łączeniem przez rodziców i opiekunów życia zawodowego z prywatnym, w szczególności w sferze rodzicielstwa, z uwagi na coraz większą powszechność wydłużonych godzin pracy oraz zmiennych rozkładów pracy, trudności w dostępie do rynku pracy kobiet, konieczność zachęcenia mężczyzn do równego dzielenia się obowiązkami opiekuńczymi. Stąd przyjęto dla państw członkowskich kierunki działań w zakresie:

• urlopu rodzicielskiego i ojcowskiego,
• wprowadzenia dodatkowych uprawnień - urlop opiekuńczy i zwolnienie z powodu działania siły wyższej,
• umożliwienia rodzicom wnioskowania o elastyczną organizację pracy.

Urlop opiekuńczy

Urlop opiekuńczy przysługiwać będzie w celu zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia osobie będącej członkiem rodziny lub zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym, która wymaga opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych. Wymiar urlopu ustalono na 5 dni w roku kalendarzowym.

Jest to urlop bezpłatny, co wynika z ogólnej zasady wyrażonej w art. 80 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (dalej: k.p.), w oparciu o którą wynagrodzenie przysługuje za pracę wykonaną. Za czas niewykonywania pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia tylko wówczas, gdy przepisy prawa pracy tak stanowią. W związku z tym, że w nowych przepisach ustanawiających urlop opiekuńczy (art. 173¹ k.p.) nie przewiduje się prawa do wynagrodzenia za czas urlopu okolicznościowego, jest to czas nieodpłatny.

PRZYKŁAD1

Pracownik zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w systemie podstawowym z wynagrodzeniem stałym miesięcznym 5200 zł złożył wniosek o 2 dni urlopu opiekuńczego w miesiącu, w którym wymiar czasu pracy wynosi 176 godzin.

Do ustalenia wynagrodzenia w miesiącu, w którym pracownik korzystać będzie z urlopu, zastosowanie znajdzie § 12 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego ...