Kiedy cudzoziemiec może pracować w Polsce bez zezwolenia

Zgodnie z obowiązującą od czerwca 2025 r. ustawą o warunkach dopuszczalności powierzania pracy cudzoziemcom, obywatele państw trzecich co do zasady muszą posiadać zarówno legalny tytuł pobytowy, jak i zezwolenie na pracę, aby móc legalnie pracować w Polsce. Istnieją jednak okoliczności, które zwalniają cudzoziemca z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę.

Ustawa o warunkach dopuszczalności powierzania pracy cudzoziemcom na terytorium RP zawiera przepisy określające m.in., którzy cudzoziemcy mają swobodny dostęp do polskiego rynku pracy, jakie dokumenty pobytowe umożliwiają obcokrajowcom podjęcie pracy w RP oraz jakie okoliczności zwalniają cudzoziemca z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę. I właśnie tym okolicznościom chcielibyśmy się przyjrzeć w niniejszym artykule.

Na co warto zwrócić uwagę?

Zanim ustalimy, czy cudzoziemiec jest zwolniony z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę na podstawie powyższego przepisu, należy sprawdzić, czy posiada dokument pobytowy, który umożliwia mu podjęcie pracy. Chodzi tu m.in. o wybrane wizy, stempel wojewody (potwierdzający złożenie wniosku o pobyt czasowy/ stały/ rezydenta długoterminowego UE bez braków formalnych), zezwolenie na pobyt czasowy (oprócz zezwolenia na pobyt czasowy ze względu na okoliczności wymagające krótkotrwałego pobytu cudzoziemca na terytorium RP), dokument pobytowy wydany przez inne państwo obszaru Schengen, pobyt w ramach ruchu bezwizowego.

Jeżeli uda się ustalić, że cudzoziemiec ma tytuł pobytowy, który umożliwia mu podjęcie pracy, można przystąpić do sprawdzenia okoliczności opisanych wyżej. Jeżeli obcokrajowiec spełnia któryś z warunków, powierzenie mu pracy nie wymaga uzyskiwania zezwolenia na pracę lub oświadczenia o powierzeniu pracy.

Karta Polaka

Pierwszą z opisanych okoliczności jest ważna Karta Polaka. To dokument potwierdzający przynależność do Narodu Polskiego. Karta Polaka nie oznacza posiadania obywatelstwa polskiego, ani nie jest dokumentem uprawniającym do przekraczania granicy lub osiedlania się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Jest jednak dokumentem, który wraz z ważnym tytułem pobytowym (umożliwiającym podjęcie pracy), uprawnia do podjęcia pracy bez zezwolenia na pracę czy oświadczenia o powierzeniu pracy.

Absolwenci

Kolejne dwie okoliczności dotyczą absolwentów. Pierwsza z nich wymienia tych, którzy ukończyli szkoły ponadpodstawowe, druga studia. Jeżeli chodzi o szkoły ponadpodstawowe ustawa Prawo oświatowe wymienia:

a) czteroletnie liceum ogólnokształcące,

b) pięcioletnie technikum,

c) trzyletnią branżową szkołę I stopnia,

d) trzyletnią szkołę specjalną przysposabiającą do pracy,

e) dwuletnią branżową szkołę II stopnia,

f) szkołę policealną dla osób posiadających wykształcenie średnie lub wykształcenie średnie branżowe, o okresie nauczania nie dłuższym niż 2,5 roku.

Warto jednak dodać, że w ustawie o warunkach dopuszczalności powierzania pracy cudzoziemcom na terytorium RP czytamy, że oprócz ukończenia takiej szkoły, cudzoziemiec powinien też mieć potwierdzone posiadanie kwalifikacji zawodowych. Zatem ukończenie liceum ogólnokształcącego, chociaż jest to szkoła ponadpodstawowa, nie daje prawa do wykonywania pracy bez zezwolenia na pracę czy oświadczenia o powierzeniu pracy.

Jeżeli chodzi o absolwentów studiów ukończonych w uczelni mającej siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, prawo do pracy bez zezwolenia na pracę czy oświadczenia daje zarówno ukończenie studiów wyższych pierwszego i drugiego stopnia oraz studiów jednolitych magisterskich stacjonarnych (dziennych), jak i niestacjonarnych (zaocznych).

W ustawie Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (art. 77 ust. 1) czytamy, że:

1. Absolwent studiów otrzymuje dyplom ukończenia studiów na określonym kierunku i profilu potwierdzający wykształcenie wyższe oraz tytuł zawodowy:

1) licencjata, inżyniera albo równorzędny potwierdzający wykształcenie wyższe na tym samym poziomie – w przypadku studiów pierwszego stopnia;

2) magistra, magistra inżyniera albo równorzędny potwierdzający wykształcenie wyższe na tym samym poziomie – w przypadku studiów drugiego stopnia i jednolitych studiów magisterskich.

Doktoranci

Ustawa o warunkach dopuszczalności powierzania pracy cudzoziemcom na terytorium RP daje możliwość pracy bez zezwolenia na pracę czy oświadczenia o powierzeniu pracy cudzoziemcom, którzy są legalnie w Polsce (mają tytuł pobytowy, który umożliwia im podjęcie pracy) i posiadają stopień naukowy doktora nadany przez podmiot doktoryzujący działający w systemie polskiego szkolnictwa wyższego i nauki lub są doktorantami w szkole doktorskiej prowadzonej przez podmiot mający siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Pozostałe zwolnienia

Ostatnia okoliczność zwalniająca cudzoziemców z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę czy oświadczenia o powierzeniu pracy wymieniona w ustawie dotyczy przepisów zawartych w innych aktach prawnych, m.in. w rozporządzeniu. W tym zakresie obowiązuje dotychczasowe rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 kwietnia 2015 r. w sprawie przypadków, w których powierzenie wykonywania pracy cudzoziemcowi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest dopuszczalne bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę.

Na mocy przepisów przejściowych zachowuje ono moc do dnia wejścia w życie nowych przepisów wykonawczych, nie dłużej jednak niż przez 6 miesięcy od dnia wejścia w życie nowej ustawy, czyli od 1 czerwca 2025 r.

Wojciech Napora (Zielona Linia 19524, Centrum Informacyjne Służb Zatrudnienia)

 Źródło: zielonalinia.gov.pl