Cyfrowy benefit pracowniczy (SoCap) bez składek ZUS – przełomowy wyrok Sądu Apelacyjnego

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 19 lutego 2025 r. (sygn. III AUa 1247/24) potwierdził, że współfinansowanie przez pracodawcę dostępu do cyfrowych tokenów benefitowych nie podlega składkom na ubezpieczenia społeczne. Orzeczenie otwiera nową perspektywę dla programów motywacyjnych opartych na technologii blockchain.

Stan faktyczny

Sprawa dotyczyła innowacyjnego świadczenia pozapłacowego oferowanego pracownikom przez pracodawcę w oparciu o wewnętrzny regulamin wynagradzania. Pracodawca umożliwił pracownikom dostęp do programu komputerowego SoCapToken – platformy benefitowej opartej na tokenizacji usług cyfrowych – przy współfinansowaniu kosztów tego dostępu przez pracodawcę. W praktyce pracownicy mieli prawo nabywać określoną pulę tokenów SoCap (ang. Social Capitalism) raz w miesiącu po cenie niższej od ich wartości rynkowej, a różnica ta była pokrywana ze środków pracodawcy zgodnie z regulaminem wynagradzania. Realizacja świadczenia wymagała założenia konta w dedykowanej aplikacji (SoCapWallet), a zakup tokenów odbywał się za pośrednictwem operatora platformy na podstawie umowy zawartej z pracodawcą, co zapewniało formalne osadzenie benefitu w ramach zorganizowanego systemu świadczeń.

Spór z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) decyzją z 27 lutego 2023 r. (nr 100/2023, sygn. DI/100000/43/114/2023) uznał, że wartość omawianego świadczenia (dostępu do programu SoCapToken współfinansowanego przez pracodawcę) powinna zostać uwzględniona w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pracowników. Innymi słowy, ZUS zajął stanowisko, iż korzyść uzyskana przez pracowników dzięki nabyciu tokenów po preferencyjnej cenie stanowi element przychodu ze stosunku pracy podlegający oskładkowaniu na zasadach ogólnych.

W ocenie organu tokeny SoCap – mimo nietypowej formy – faktycznie stanowiły formę przysporzenia dla pracownika, zbliżoną ekonomicznie do dodatkowego wynagrodzenia. ZUS argumentował, że program SoCapBonus jest w istocie nowatorskim sposobem wynagradzania pracowników, a więc wartości przyznanych tokenów nie można traktować jako zwykłej „rzeczowej ulgi" zwolnionej z oskładkowania. Organ rentowy podkreślał, że wyjątki od oskładkowania należy interpretować ściśle, a token SoCap jest na tyle nietypowy, że nie mieści się w pojęciu „artykułu lub usługi" z § 2 ust. 1 pkt 26 rozporządzenia składkowego.

Rozstrzygnięcie sądów

Sąd Okręgowy w Warszawie (sygn. XXI U 595/23) ustalił odmiennie, że świadczenie to korzysta z wyłączenia z podstawy wymiaru składek ZUS. W uzasadnieniu stwierdzono, iż umożliwienie pracownikom dostępu do programu SoCapToken za częściową odpłatnością spełnia kryteria przewidziane w przepisach zwalniających niektóre świadczenia niepieniężne z oskładkowania. Sąd pierwszej instancji zwrócił uwagę, że choć sam token jest bytem niematerialnym, to pod względem ekonomicznym pełni funkcję zbliżoną do talonu lub bonu uprawniającego do nabycia określonych świadczeń. Pracownik ponosi określoną, obniżoną opłatę, a w zamian zyskuje więcej – otrzymuje pakiet tokenów o wyższej wartości rynkowej, które może spożytkować w ramach programu.

Kluczowym przepisem dla rozstrzygnięcia sprawy był § 2 ust. 1 pkt 26 tzw. rozporządzenia składkowego, tj. rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Przepis ten enumeratywnie wskazuje rodzaje przychodów ze stosunku pracy, których nie wlicza się do podstawy wymiaru składek ZUS. Zgodnie z brzmieniem § 2 ust. 1 pkt 26, podstawy wymiaru składek nie stanowią: „korzyści materialne wynikające z układów zbiorowych pracy, regulaminów wynagradzania lub przepisów o wynagradzaniu, a polegające na uprawnieniu do zakupu po cenach niższych niż detaliczne niektórych artykułów lub usług oraz korzystaniu z bezpłatnych lub częściowo odpłatnych przejazdów środkami lokomocji".

Znaczenie precedensowe

Wyrok wpisuje się w linię orzeczniczą akceptującą zwolnienie składkowe dla rzeczowych benefitów pracowniczych. Sąd Najwyższy w 2017 r. (II UK 738/15) podobnie orzekł w sprawie preferencyjnej sprzedaży samochodów służbowych pracownikom. Praktyka od lat uznaje też zwolnienie dla kart sportowych typu Multisport. Nowością jest jednak rozciągnięcie tej wykładni na aktywa cyfrowe oparte na blockchain. Orzeczenie potwierdza, że forma technologiczna benefitu nie przesądza o jego kwalifikacji prawnej – istotna pozostaje treść ekonomiczna świadczenia.

Wyrok SA w Warszawie z 19 lutego 2025 r. stanowi ważny krok w kierunku prawnego uznania cyfrowych form benefitów pracowniczych. Potwierdza, że odpowiednio zaprojektowane programy tokenizacyjne mogą korzystać z preferencji składkowych przewidzianych dla tradycyjnych świadczeń rzeczowych. Kluczowe pozostaje spełnienie wymogów formalnych i funkcjonalnych określonych w przepisach oraz zachowanie rzeczowego, a nie pieniężnego charakteru świadczenia.