Jakie będą skutki brexitu dla Brytyjczyków pracujących w Polsce

W razie bezumownego wystąpienia Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej Brytyjczycy legalnie przebywający w Polsce będą mogli pracować bez zezwolenia na pracę aż do czasu uzyskania odpowiednich zezwoleń pobytowych. Obywatele brytyjscy będą także mieli prawo do zasiłku dla bezrobotnych. W zakresie ubezpieczeń społecznych będą oni również korzystać z tych samych praw i podlegać będą tym samym obowiązkom, co obywatele polscy.

15 marca 2019 r. parlament uchwalił ustawę regulującą zagadnienia związane z bezumownym wystąpieniem Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej (dalej: ustawa z 15 marca 2019 r.). Ma ona na celu m.in. uregulowanie zasad:

• pobytu na terytorium Polski obywateli Wielkiej Brytanii i członków ich rodzin,
• przyznawania i wypłaty świadczeń z zabezpieczenia społecznego z uwzględnieniem okresów pracy i zamieszkania w Wielkiej Brytanii,
• delegowania pracownika na terytorium Polski z Wielkiej Brytanii,
• ochrony roszczeń pracowniczych w przypadku niewypłacalności pracodawcy będącego przedsiębiorcą zagranicznym z Wielkiej Brytanii,
• przystępowania obywateli Wielkiej Brytanii i członków ich rodzin do powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego do czasu udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy lub zezwolenia na pobyt stały.

Należy podkreślić, że omawiana ustawa z 15 marca 2019 r. wejdzie w życie z dniem wystąpienia Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej bez zawarcia umowy.

Prawo pobytu w Polsce

Jednym z podstawowych warunków uprawniających m.in. do zatrudnienia obywateli Wielkiej Brytanii w Polsce na zasadach obowiązujących przed brexitem będzie posiadanie przez nich prawa pobytu na terytorium Polski. Pobyt obywateli brytyjskich i członków ich rodzin, którzy w dniu poprzedzającym dzień wejścia w życie ustawy z 15 marca 2019 r. posiadali prawo pobytu lub prawo stałego pobytu na terytorium Polski, będzie uważany za legalny w okresie od dnia wejścia w życie ustawy (tj. dnia bezumownego wystąpienia Wielkiej Brytanii z UE) do 31 grudnia 2020 r. W okresie tym obywatele Wielkiej Brytanii oraz członkowie ich rodzin będą mogli uregulować swój status pobytowy na terytorium Polski poprzez wystąpienie z wnioskiem o udzielenie zezwoleń pobytowych jako obywatele krajów trzecich.

Zatrudnienie obywateli Wielkiej Brytanii

Obywatel brytyjski lub członek jego rodziny, których pobyt w Polsce będzie uważany za legalny bądź którzy starają się o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy oraz zezwolenia na pobyt stały, również po 31 grudnia 2020 r. - do czasu wydania decyzji ostatecznej w tych sprawach, będą uprawnieni do:

• wykonywania pracy w Polsce na takich samych zasadach jak obywatele polscy oraz
• kontynuacji wykonywania działalności gospodarczej w Polsce, jeżeli taka działalność była wykonywana (względnie była zawieszona) w dniu wejścia w życie ustawy z 15 marca 2019 r. i cudzoziemiec posiadał wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.

Uprawnienia te zapewnią obywatelom brytyjskim i członkom ich rodzin możliwość kontynuowania dotychczas prowadzonej działalności zawodowej na terytorium Polski do czasu uzyskania odpowiednich zezwoleń pobytowych.

Obywatele brytyjscy oraz członkowie ich rodzin, posiadający zezwolenie na pobyt czasowy, będą mieli prawo do wykonywania pracy w Polsce bez konieczności posiadania zezwolenia na pracę (art. 17 ust. 1 ustawy z 15 marca 2019 r.).

Nabywanie statusu bezrobotnego

Obywatele brytyjscy oraz członkowie ich rodzin, których pobyt jest uważany za legalny, zarejestrowani w dniu poprzedzającym dzień wejścia w życie ustawy w powiatowym urzędzie pracy jako bezrobotni, zachowają status bezrobotnego na dotychczasowych zasadach, określonych w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.

Status osoby bezrobotnej będzie zachowany w okresie rozpatrywania wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt stały lub czasowy, a jeżeli taki wniosek nie zostanie złożony - nie dłużej niż do 31 grudnia 2020 r.

Prawo do zasiłku dla bezrobotnych

Obywatelom brytyjskim i członkom ich rodzin przebywającym w Polsce i zarejestrowanym w powiatowym urzędzie pracy w dniu poprzedzającym wejście w życie omawianej ustawy jako bezrobotni z prawem do zasiłku, będzie przysługiwało prawo do kontynuowania pobierania przyznanego zasiłku, do wyczerpania okresu, na jaki został przyznany. Jeżeli w dniu przed wejściem w życie ustawy z 15 marca 2019 r. ww. bezrobotni będą w okresie nieprzysługiwania zasiłku, to również po tym dniu nabędą prawo do zasiłku na okres i w wysokości wynikających z dotychczasowych przepisów.

Po 31 grudnia 2020 r. pobieranie zasiłku dla bezrobotnych będzie możliwe, jeżeli obywatele brytyjscy i członkowie ich rodzin nadal posiadać będą status bezrobotnego (i nie zaistnieje inna podstawa do pozbawienia ich prawa do tego zasiłku zgodnie z przepisami ustawy o promocji zatrudnienia).

W odniesieniu do okresów:

• zatrudnienia,
• innej pracy zarobkowej lub
• prowadzenia pozarolniczej działalności w rozumieniu ustawy o promocji zatrudnienia,

przebytych w Wielkiej Brytanii do dnia wejścia w życie ustawy, wprowadzona została możliwość ich zaliczenia przez starostę do:

• okresu uprawniającego do nabycia prawa do zasiłku dla bezrobotnych
• okresu uprawniającego do zasiłku, od którego zależy wysokość i okres jego pobierania

- jednakże tylko w stosunku do obywatela państwa członkowskiego UE, państwa EOG niebędącego członkiem UE i Konfederacji Szwajcarii oraz członków ich rodzin (art. 20 ust. 2-5 i 7 ustawy) - o ile w dniu poprzedzającym wejście w życie ustawy z 15 marca 2019 r. był zatrudniony, wykonywał inną pracę zarobkową lub prowadził pozarolniczą działalność w Wielkiej Brytanii i kontynuował zatrudnienie, wykonywanie innej pracy zarobkowej lub prowadzenie pozarolniczej działalności po tej dacie. Oznacza to, że ww. okresy będą mogły stanowić podstawę do nabycia prawa do zasiłku dla bezrobotnych tylko w sytuacji, jeżeli rejestracja w powiatowym urzędzie pracy w Polsce nastąpi w okresie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy.

Okresy zatrudnienia, innej pracy zarobkowej lub prowadzenia pozarolniczej działalności, które zostały już raz uwzględnione jako podstawa przyznania brytyjskiego zasiłku dla bezrobotnych, nie będą mogły stanowić podstawy przyznania polskiego zasiłku dla bezrobotnych na terytorium Polski. Fakt ten będzie dokumentowany na podstawie oświadczenia osoby bezrobotnej składanego pod rygorem odpowiedzialności karnej.

Dostęp do polskiego rynku pracy

W zakresie dostępu do rynku pracy przewiduje się zwolnienie z wymogu posiadania zezwolenia na pracę:

• obywateli brytyjskich i członków ich rodzin, którym udzielono zezwolenia na pobyt czasowy;
• pracowników będących obywatelami państw trzecich delegowanych z Wielkiej Brytanii przed dniem wejścia omawianej ustawy w życie, nie dłużej niż przez okres 3 miesięcy od tego dnia

- art. 17 ustawy z 15 marca 2019 r.

Cudzoziemiec uprawniony do przebywania i wykonywania pracy w Wielkiej Brytanii i zatrudniony przez pracodawcę mającego siedzibę na terytorium tego państwa, który do dnia poprzedzającego wejście w życie ustawy z 15 marca 2019 r. został czasowo delegowany przez tego pracodawcę w celu świadczenia usług w Polsce, będzie mógł wykonywać pracę w Polsce bez konieczności posiadania zezwolenia na pracę nie dłużej niż przez okres 3 miesięcy od wejścia w życie tej ustawy.

Do delegowania rozpoczętego przed brexitem i trwającego w tym dniu będą miały zastosowanie przepisy ustawy o delegowaniu pracowników w ramach świadczenia usług, w zakresie, w którym były one stosowane przed tym dniem, nie dłużej jednak niż przez okres 3 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy z 15 marca 2019 r.

Ochrona roszczeń pracowniczych

System ochrony roszczeń pracowniczych regulowany ustawą o ochronie roszczeń pracowniczych wobec przedsiębiorców brytyjskich, którzy utworzyli na terytorium Polski oddział lub przedstawicielstwo, w przypadku ich niewypłacalności pozostanie zasadniczo na obecnie obowiązujących zasadach w okresie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie omawianej ustawy. Pracownikom przysługiwać będą nadal świadczenia, zgodnie z katalogiem zawartym w art. 12 ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych, przy czym świadczenia wypłacone z FGŚP nie będą odzyskiwane z majątku przedsiębiorcy.

Wyroki sądów brytyjskich dotyczące ogłoszonej w Wielkiej Brytanii upadłości konsumenckiej dłużników FGŚP (niezależnie od kraju pochodzenia dłużnika) będą uznawane na takich samych zasadach jak wyroki sądów innych państw UE.

Ubezpieczenia społeczne

Przepisy ustawy regulują także zasady nabywania prawa do emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy, renty rodzinnej, zasiłku pogrzebowego oraz świadczenia w razie choroby i macierzyństwa oraz równoważne dla ojca. W ustawie z 15 marca 2019 r. przyjęto:

• zasadę sumowania okresów ubezpieczenia przebytych w Wielkiej Brytanii przed dniem wejścia w życie ustawy przez polskie instytucje właściwe, na potrzeby nabycia prawa do świadczeń oraz obliczenia ich wysokości (w oparciu o dowody uzyskane przez osoby uprawnione z instytucji brytyjskich);
• uwzględnianie zdarzeń/okoliczności, które wystąpiły w Wielkiej Brytanii, tak jakby wystąpiły w państwie członkowskim UE;
• zasadę transferu świadczeń: emerytur, rent z tytułu niezdolności do pracy, rent rodzinnych, świadczeń w razie choroby i macierzyństwa oraz równoważnych dla ojca, a także zasiłków pogrzebowych.

Osoby, które w dniu poprzedzającym dzień wejścia w życie omawianej ustawy:

• podlegały ubezpieczeniom społecznym w Polsce lub
• podlegały ubezpieczeniu społecznemu rolników, lub
• były objęte w Polsce systemami zaopatrzenia dla służb mundurowych, sędziów i prokuratorów oraz jeżeli przed dniem wejścia w życie ustawy z 15 marca 2019 r. osoby te podlegały ubezpieczeniom społecznym w Wielkiej Brytanii lub zamieszkiwały w tym państwie w dniu poprzedzającym wejście w życie tej ustawy i będą kontynuować tam zamieszkanie,

korzystać będą z dniem wejścia w życie ustawy z 15 marca 2019 r. z tych samych praw i podlegać będą tym samym obowiązkom, co obywatele polscy. Dotyczyć to będzie prawa do: emerytur, rent z tytułu niezdolności do pracy, rent rodzinnych, świadczeń w razie choroby i macierzyństwa oraz równoważnych dla ojca, a także zasiłków pogrzebowych.

PODSTAWA PRAWNA:

• art. 2, art. 5-7, art. 16-18, art. 23, art. 24-36 ustawy z 15 marca 2019 r. o uregulowaniu niektórych spraw w związku z wystąpieniem Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej z Unii Europejskiej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej bez zawarcia umowy, o której mowa w art. 50 ust. 2 Traktatu o Unii Europejskiej (Dz.U. z 2019 r. poz. 622).

Ewa Łukasik

specjalista z zakresu prawa pracy