Godziny nadliczbowe – rozliczanie pracy dodatkowej

Wstęp

Pracą w godzinach nadliczbowych jest praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy oraz dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy. Jest to praca przekraczająca zarówno 8 godzin na dobę, jak i przeciętnie 40 godzin na tydzień w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym czasu pracy.

Tak więc pracodawca może polecić pracownikom pracę nadliczbową przekraczającą ustalony dobowy lub tygodniowy wymiar wynikający z przyjętego rozkładu czasu pracy. Jednak zatrudnianie pracowników w nadgodzinach nie może wynikać ze swobodnej, nieuzasadnionej decyzji pracodawcy.

Wydając polecenie pracy w godzinach nadliczbowych, pracodawca jest ograniczony m.in. koniecznością zapewnienia pracownikom odpoczynku dobowego i tygodniowego oraz rocznym limitem godzin nadliczbowych.

Praca w godzinach nadliczbowych niektórych grup pracowników nie jest regulowana przepisami Kodeksu pracy. Tak jest np. z członkami korpusu służby cywilnej, pracownikami urzędów państwowych czy pracownikami samorządowymi.

Szczególne uprawnienia w zakresie zlecenia pracy nadliczbowej przyznały pracodawcom przepisy tzw. tarczy antykryzysowej, wydane w związku z epidemią COVID-19. Na jej podstawie pracodawcy zaliczani do tzw. infrastruktury krytycznej mogą, podczas stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, polecić pracownikom świadczenie pracy w godzinach nadliczbowych w zakresie i wymiarze niezbędnym dla zapewnienia ciągłości funkcjonowania zakładu pracy.

1. Rozliczanie pracy nadliczbowej

Praca w godzinach nadliczbowych jest dopuszczalna tylko w szczególnych przypadkach. Pracodawcy, polecając swoim pracownikom pracę w godzinach nadliczbowych, muszą przede wszystkim stosować ograniczenia i limity w tym zakresie dotyczące m.in. odpoczynków pracowniczych czy ilości godzin nadliczbowych, jakie można maksymalnie przepracować.

1.1. Czas pracy

Aby zrozumieć, czym jest praca nadliczbowa, w pierwszej kolejności należy odwołać się do definicji czasu pracy. Czasem pracy jest czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy (art. 128 § 1 Kodeksu pracy, dalej: k.p.). Z przywołanej definicji wynikają 2 istotne kwestie, tj.: