Polska w czołówce państw członkowskich Unii Europejskiej najczęściej delegujących pracowników. Jakie obowiązki spoczywają na pracodawcy delegującego pracowników za granicę?

Delegowanie pracowników to czasowe wysłanie ich na terytorium innego państwa członkowskiego w ramach transgranicznego świadczenia usług. Nie opiera się ono na swobodzie przepływu osób, ale na swobodzie świadczenia usług wewnątrz Unii Europejskiej. Delegowanie pracownika powinno mieć przy tym charakter incydentalny i tymczasowy.

Zasady koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego

Swobodne przemieszczanie się pracownika na terytorium UE związane jest z koniecznością ustalenia, w jakim kraju będzie on podlegał ubezpieczeniom społecznym.

Celem koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego jest w szczególności ochrona interesów pracowników przemieszczających się i posiadających historię okresów zatrudnienia na terytorium różnych państw. Pracownicy przemieszczający się w obrębie UE nie mogą być więc wyłączeni z systemu zabezpieczenia społecznego jakiegokolwiek państwa członkowskiego. Z drugiej strony, nie mogą oni być również podwójnie obciążeni koniecznością opłacania składek w więcej niż jednym państwie członkowskim.

Fundamentalną zasadą koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego jest miejsce wykonywania pracy (lex loci laboris). Zgodnie z nią, osoba wykonująca pracę najemną w państwie członkowskim podlega ubezpieczeniu społecznemu i zdrowotnemu oraz płaci składki do systemu ubezpieczeń w państwie, w którym pracuje. W niektórych ściśle określonych przypadkach można jednak uzasadnić stosowanie kryteriów innych niż rzeczywiste miejsce zatrudnienia pracownika.

Zaświadczenie A1

Dokumentem potwierdzającym, w jakim kraju osoba podlega systemowi zabezpieczenia społecznego jest formularz A1 poświadczony przez właściwą instytucję tego państwa. W przypadku Polski tą instytucją jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Zaświadczenie A1 jest wiążące dla instytucji zabezpieczenia społecznego państwa członkowskiego, w którym praca jest wykonywana.

Zaświadczenie A1 jest w Polsce wydawane osobom, które podlegają polskiemu ustawodawstwu w zakresie ubezpieczenia społecznego, a więc:

• oddelegowanym pracownikom najemnym,
• pracownikom wykonującym pracę najemną w dwóch lub kilku państwach członkowskich.

Warunki wydawania zaświadczenia A1 oddelegowanym pracownikom najemnym

Zgodnie z art. 12 rozporządzenia nr 883/2004 pracownik oddelegowany z Polski do innego kraju w celu świadczenia pracy nadal może podlegać ubezpieczeniom społecznym w Polsce. Konieczne jest przy tym spełnienie następujących warunków:

• praca jest wykonywana przez pracownika na rzecz wysyłającego pracodawcy,
• pracodawca prowadzi normalną działalność na terenie Polski,
• delegowanie obejmuje okres nie dłuższy niż 24 miesiące,
• pracownik nie jest wysłany, aby zastąpić innego pracownika,
• pracownik podlegał bezpośrednio przed rozpoczęciem zatrudnienia co najmniej przez miesiąc systemowi zabezpieczenia społecznego w Polsce.

Warunki wydawania zaświadczeń A1 pracownikom wykonującym pracę najemną w dwóch lub kilku państwach członkowskich

W odniesieniu do osób, które wykonują pracę w dwóch lub kilku państwach członkowskich, zastosowanie ma art. 13 rozporządzenia nr 883/2004. W tym przypadku, przy ustalaniu właściwego systemu ubezpieczeń społecznych możliwe jest zastosowanie ustawodawstwa właściwego dla miejsca zamieszkania pracownika lub siedziby pracodawcy.

Osoba, która wykonuje pracę najemną w dwóch lub w kilku państwach członkowskich podlega ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym ma miejsce zamieszkania, jeżeli wykonuje znaczną część pracy w tym państwie członkowskim. W celu określenia, czy znaczna część pracy pracownika jest wykonywana w danym państwie członkowskim, uwzględnia się kryteria, takie jak czas pracy lub wynagrodzenie. Przyjmuje się, że jeżeli czas pracy lub wynagrodzenie w danym państwie wynoszą mniej niż 25%, znaczna część pracy nie jest w nim wykonywana.

Jeśli pracownik nie wykonuje znacznej części pracy w państwie zamieszkania podlega ustawodawstwu państwa według:

• siedziby pracodawcy w przypadku jednego przedsiębiorstwa,
• siedziby pracodawcy w przypadku dwóch przedsiębiorstw z jednego państwa,
• siedziby pracodawcy w państwie innym niż miejsce zamieszkania w przypadku co najmniej dwóch przedsiębiorstw, z których jedno ma siedzibę w państwie zamieszkania,
• miejsca zamieszkania przy zatrudnieniu w dwóch lub więcej przedsiębiorstwach, podczas gdy co najmniej dwa z nich mają siedzibę w państwie innym niż państwo zamieszkania.

Źródło: zielonalinia.gov.pl