Czynności sprawdzające zamiast kontroli podatkowej

Pomimo, że „klasyczne” kontrole są dziś rzadsze, postępowania podatkowe i spory z organami podatkowymi nie zniknęły. Przeciwnie, zmieniła się tylko ich forma i dynamika - to jeden z wniosków płynących z raportu „Przedsiębiorcy pod lupą fiskusa 2025”. W latach 2019-2024 KAS przeprowadziła ponad 12 milionów czynności sprawdzających, przy zaledwie 117,5 tys. kontroli podatkowych i celno-skarbowych. To dziś najczęstszy sposób weryfikowania rozliczeń – średnio w każdej minucie „otwiera się” 20 czynności sprawdzających.

Kontrole celno-skarbowe wypierają kontrole podatkowe

Z raportu wynika, że działania kontrolne organów podatkowych są na porządku dziennym. W ostatnich latach znacząco wzrosła liczba kontroli celno-skarbowych – w 2019 r. stanowiły one zaledwie ok. 12% wszystkich kontroli, a w 2024 r. już ponad 38%. W latach 2019-2024 łącznie przeprowadzono 117,5 tys. kontroli. To oznacza, że codziennie w Polsce otwierało się średnio 77 kontroli.

"Obserwujemy, że kontrole celno-skarbowe wypierają tradycyjne kontrole podatkowe. Jednak najbardziej popularne są czynności sprawdzające, które z jednej strony pozwalają na szybsze sprawdzenie rozliczeń podatników, ale z drugiej strony mogą zapewniać podatnikom mniejszą ochronę" – mówił Jakub Warnieło, doradca podatkowy i szef zespołu postępowań podatkowych i sądowych w MDDP.

Najczęściej kontrolowanym podatkiem niezmiennie pozostaje VAT – odpowiada za 81% całkowitych uszczupleń w kontrolach podatkowych. Aż 61% wszystkich kontroli celno-skarbowych dotyczyło VAT. W samych kontrolach celno-skarbowych średnia wartość zaległości wynosiła ponad 1 mln zł, natomiast dla podatkowych – ok. 195 tys. zł. Na drugim miejscu znalazły się kontrole dotyczące PIT - 43%. Z kolei kontrole dotyczące CIT stanowiły jedynie ok. 7%, a akcyzy ok. 1%.

Od 2022 roku wyraźnie rośnie liczba czynności sprawdzających, co potwierdza zapowiedzi Ministerstwa Finansów o przesunięciu nacisku z klasycznych kontroli na szybsze formy weryfikacji. W latach 2019–2024 przeprowadzono ich ponad 12 milionów – w zakresie VAT, PIT, CIT i akcyzy. Oznacza to, że średnio co minutę w Polsce rozpoczynanych jest ponad 20 czynności sprawdzających - wskazano w raporcie.

Kontrole wykazują nieprawidłowości i trwają zbyt długo

Zaskakujące są dane dotyczące skuteczności prowadzonych kontroli. W 2024 r. aż 98 na 100 zakończonych kontroli podatkowych skutkowało wykryciem nieprawidłowości. Podobnie sytuacja wygląda w przypadku kontroli celno-skarbowych (94%). To rodzi pytanie, czy organy podatkowe tak dobrze typują podatników do kontroli, czy też jednak zasadą jest, że każda kontrola „musi” skończyć się stwierdzeniem błędów. Niepokój budzi również długość trwania kontroli.

Bardzo długie kontrole celno-skarbowe prowadzą do zjawiska tzw. hodowania odsetek. Zgodnie z przepisami – przez cały czas trwania kontroli rosną odsetki od ewentualnej zaległości podatkowej.

Raport zawiera zestaw rekomendacji mających na celu poprawę relacji podatników z fiskusem. Autorzy publikacji podkreślają w swoim opracowaniu potrzebę równowagi pomiędzy skutecznością kontroli a ochroną praw przedsiębiorców.

Raport na temat relacji podatników z administracją skarbową „Przedsiębiorcy pod lupą fiskusa 2025” przygotowany został przez firmę doradztwa podatkowego MDDP we współpracy z Konfederacją Lewiatan.

Źródło: Konfederacja Lewiatan

Oprac. Katarzyna Bogucka