Wspólnik iluzoryczny: formalnie jest, ale dla ZUS i SN jakby go nie było

Rzecznik małych i średnich przedsiębiorców skierował ostatnio do Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej wniosek o objaśnienie prawne w sprawie podstaw prawnych istnienia instytucji „wspólnika iluzorycznego” w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością. Przypomnijmy, że koncepcja ta, stosowana przez ZUS i poparta przez Sąd Najwyższy (np. w wyroku z 16 grudnia 2020 r., sygn. akt I UK 225/19), zakłada, że w przypadku gdy istnieje duża dysproporcja udziałów wspólników (np. jeden ma 99/100, a drugi 1/100), to możliwość wpływania na spółkę przez wspólnika mniejszościowego jest jedynie iluzoryczna. Zdaniem ZUS oznacza to najczęściej, że jego udział w spółce ma na celu jedynie formalną zmianę jej statusu ze spółki jednoosobowej na wieloosobową, co pozwala dominującemu wspólnikowi, a de facto jedynemu, na nieopłacanie składek na zasadach właściwych dla prowadzących pozarolniczą działalność. ZUS stoi na stanowisku, że taki wspólnik nie może podlegać ubezpieczeniu jako pracownik spółki. Jednak, co podkreśla rzecznik, takie pojęcie nie występuje w przepisach.Czy zatem stanowisko ZUS i SN jest prawidłowe i, na co zwraca uwagę rzecznik, jego stosowanie nie wykracza poza ich kompetencje? Ponadto można też zadać pytanie: jeśli nie poprzez zastosowanie koncepcji „iluzorycznego wspólnika”, to jak ZUS może zwalczać próby obchodzenia przepisów ubezpieczeniowych w takich przypadkach? Zdaniem jednych ekspertów można to zrobić w inny sposób, zdaniem innych – takie działanie nie jest w ogóle nawet obchodzeniem prawa. ©℗