Jak skorygować odliczony VAT po zmianie prawa do odliczenia

Istnienie oraz zakres prawa do odliczenia ocenia się w momencie, z którym przepisy wiążą powstanie tego prawa (przeważnie z chwilą otrzymania faktury - art. 86 ust. 10 pkt 1 ustawy o VAT). Zdarza się jednak, że pierwotne prawo do odliczenia VAT zostaje utracone lub odwrotnie - podatnik je nabywa. Taka sytuacja wystąpi np. w przypadku zmiany sposobu wykorzystywania przez podatnika zakupionych towarów i usług.

I. Rodzaje zmian prawa do odliczenia VAT naliczonego

Można wyróżnić trzy grupy sytuacji, gdy dochodzi do zmiany prawa do odliczenia:

1) podatnik miał prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o całą kwotę podatku naliczonego i dokonał odliczenia, a następnie prawo to utracił,

2) podatnik miał prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o całą kwotę podatku naliczonego i dokonał odliczenia, a następnie prawo to uległo zmianie w ten sposób, że przysługuje ono w części,

3) podatnik nie miał prawa do odliczenia podatku naliczonego, a następnie prawo to uzyskał.

Przypadek 1: Całkowita utrata prawa do odliczenia VAT naliczonego

Zmiana prawa do odliczenia i obowiązek korekty VAT naliczonego występuje, gdy podatnik miał prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o całą kwotę podatku naliczonego i dokonał odliczenia, a następnie prawo to utracił.

Do takiej sytuacji dochodzi przede wszystkim w dwóch przypadkach:

l po pierwsze, gdy podatnik wykonuje wyłącznie czynności opodatkowane, a następnie zaprzestaje wykonywania tych czynności (w tym na skutek wyboru zwolnienia podmiotowego) i rozpoczyna wykonywanie wyłącznie czynności zwolnionych od podatku. W tej sytuacji wszystkie towary i usługi wykorzystywane uprzednio do wykonywania czynności opodatkowanych stają się towarami i usługami wykorzystywanymi wyłącznie do wykonywania czynności zwolnionych od podatku;

 po drugie, gdy podatnik wykonujący zarówno czynności opodatkowane, jak i zwolnione nabywa towary lub usługi, które wykorzystuje najpierw wyłącznie do wykonywania czynności opodatkowanych, a następnie zmienia ich przeznaczenie i zaczyna je wykorzystywać wyłącznie do wykonywania czynności zwolnionych (w tej sytuacji zmiana sposobu wykorzystywania dotyczy tylko towarów i usług, których przeznaczenie zostało zmienione).