Jak udokumentować i rozliczyć VAT w przypadku zwrotu zaliczek w transakcjach krajowych

Otrzymanie zaliczki przed dokonaniem dostawy towaru lub wykonaniem usługi w większości przypadków powoduje obowiązek wystawienia faktury zaliczkowej i konieczność rozliczenia VAT z tego tytułu. W praktyce zdarza się jednak tak, że na skutek różnych okoliczności sprzedawca musi zwrócić nabywcy otrzymaną zaliczkę. Skutkuje to koniecznością skorygowania rozliczeń VAT w tym zakresie. Przedstawiamy odpowiedzi na pytania, jakie wpłynęły w tej sprawie do redakcji.

1. Zmiana zamówienia przez nabywcę po wpłaceniu zaliczki

Problem

Pod koniec 2018 r. otrzymałem zaliczkę na towar. Wystawiłem fakturę zaliczkową. Klient zmienił zdanie i teraz chciałby otrzymać inny towar niż ten, który zamówił. Jak powinienem postąpić w takiej sytuacji, jeżeli klient żąda ode mnie, abym tamtą zaliczkę zaliczył na poczet dostawy nowego, zmienionego towaru?

Rada

W przedstawionej sytuacji powinien Pan skorygować do zera fakturę zaliczkową wystawioną pod koniec 2018 r. i wystawić nową fakturę zaliczkową. Szczegóły w uzasadnieniu.

Uzasadnienie

Aby podatnik mógł uznać otrzymaną kwotę za zaliczkę, musi istnieć bezpośredni związek między tą kwotą a konkretnym towarem lub usługą. Potwierdził to m.in. Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 7 marca 2014 r. (sygn. akt I FSK 503/13) oraz Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku w wyroku z 22 października 2014 r. (sygn. akt I SA/Gd 984/14). Z tego powodu w przypadku gdy nabywca decyduje się na zmianę zamówionego towaru, dochodzi do rozwiązania zamówienia, na poczet którego nabywca wpłacił zaliczkę. W takim przypadku sprzedawca powinien mu ją zwrócić. Zwrot zaliczki należy udokumentować fakturą korygującą, o czym wprost stanowi art. 106j ust. 1 pkt 4 ustawy o VAT. Oczywiście nabywca może zwrócić się do sprzedawcy z prośbą o zaliczenie należnej mu kwoty na poczet dostawy nowego towaru, tak jak ma to miejsce w stanie faktycznym przedstawionym w pytaniu. Przepisy nie regulują wprost, jak trzeba postąpić w takiej sytuacji, tj. gdy nie dochodzi do fizycznego zwrotu zaliczki. Należy uznać, że przez zwrot zaliczki, o którym mowa w art. 106j ust. 1 pkt 4 ustawy o VAT, rozumie się nie tylko fizyczne oddanie pieniędzy w formie gotówki lub przelewem, ale również przeksięgowanie ich zgodnie z wolą nabywcy na poczet innej dostawy. To oznacza, że w przedstawionej sytuacji powinien Pan skorygować do zera wystawioną pod koniec 2018 r. fakturę zaliczkową, a zaliczkę na poczet dostawy zmienionego towaru udokumentować nową fakturą zaliczkową. Musi Pan również pamiętać, że aby obniżyć VAT należny, powinien Pan posiadać potwierdzenie odbioru faktury korygującej przez nabywcę towaru. W przedstawionym przypadku znajduje bowiem zastosowanie art. 29a ust. 13 ustawy o VAT uzależniający obniżenie VAT należnego od posiadania przez sprzedawcę potwierdzenia faktury korygującej. To oznacza, że może Pan obniżyć VAT należny w deklaracji za okres, w którym: