Od 21 lutego 2023 r. obowiązuje rozporządzenie w sprawie badania trzeźwości pracowników

Pracodawcy od 21 lutego 2023 r. mają prawo do przeprowadzenia badań na obecność alkoholu lub środków działających podobnie do alkoholu w organizmie pracownika. Szczegółowe zasady przeprowadzania badań zostały uregulowane w rozporządzeniu wydanym przez Ministra Zdrowia.

Rozporządzenie to stanowi wykonanie upoważnienia zawartego w Kodeksie pracy i zawiera przepisy o kontroli trzeźwości pracowników. W rozporządzeniu zostały szczegółowo określone:

1) warunki i metody przeprowadzania przez pracodawcę oraz przez uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego lub zlecanych przez ten organ badań na obecność w organizmie pracownika:

• alkoholu, zwanych dalej „badaniami na obecność alkoholu”,
• środków działających podobnie do alkoholu, zwanych dalej „badaniami na obecność środków”;

2) sposób dokumentowania badań przeprowadzanych lub zlecanych przez uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego;

3) wykaz środków działających podobnie do alkoholu.

Dopuszczalne rodzaje badań w badaniu trzeźwości zatrudnionych

Zgodnie z rozporządzeniem rodzaje badań, jakie mogą zostać wykonane w celu ustalenia zawartości alkoholu w organizmie, to:

1) badanie wydychanego powietrza przy użyciu urządzenia elektronicznego dokonującego pomiaru stężenia alkoholu (analizatora wydechu) w wydychanym powietrzu metodą:

• spektrometrii w podczerwieni lub
• utleniania elektrochemicznego;

2) badanie krwi.

Narzędzia i procedura badania trzeźwości 

Rozporządzenie bardzo szczegółowo określa sposób (metodę) oraz urządzenia do badania zawartości alkoholu u zatrudnionych jakiej powinien przestrzegać pracodawca. Zgodnie z nim badanie wydychanego powietrza pracodawca powinien przeprowadzić przy użyciu urządzenia elektronicznego dokonującego pomiaru stężenia alkoholu w wydychanym powietrzu (analizator oddechu potocznie zwany alkomatem), z użyciem ustnika, metodą:

• spektrometrii w podczerwieni lub
• utleniania elektrochemicznego.

Ponadto badanie wydychanego powietrza może być przeprowadzone przy użyciu analizatora wydechu niewyposażonego w cyfrową prezentację wyniku pomiaru, a także bez użycia ustnika, jeżeli producent analizatora wydechu przewiduje taki sposób jego eksploatacji. Natomiast w przypadku dokonania pomiaru takim urządzeniem bez ustnika, jeśli wykaże on obecność alkoholu w wydychanym powietrzu, niezwłocznie należy przeprowadzić badanie analizatorem wydechu z użyciem ustnika, metodą spektrometrii w podczerwieni lub utleniania elektrochemicznego.

W przypadku dokonania pomiaru analizatorem wydechu działającym metodą spektometrii w podczerwieni oraz uzyskania wyniku ponad 0,00 mg/dm3, dokonuje się niezwłocznie drugiego pomiaru. Natomiast w przypadku dokonania pierwszego pomiaru analizatorem wydechu działającym metodą utleniania elektrochemicznego oraz uzyskania wyniku ponad 0,00 mg/dm3, dokonuje się drugiego pomiaru po upływie 15 minut.

Na żądanie osoby badanej, wynik badania dokonanego analizatorem wydechu działającym metodą utleniana elektromechanicznego wynoszący ponad 0,00 mg/dm3 należy zweryfikować badaniem analizatorem wydechu działającym metodą spektrometrii w podczerwieni. Wówczas drugi pomiar będzie należało wykonać niezwłocznie po dokonaniu pierwszego pomiaru.

W rozporządzeniu w zakresie badania krwi wskazano, że polega ono na przeprowadzeniu co najmniej dwóch analiz laboratoryjnych krwi pobranej z żyły osoby badanej:

• metodą chromatografii gazowej z detektorem płomieniowo-jonizacyjnym i metodą spektrofotometryczną z użyciem dehydrogenazy alkoholowej (metodą enzymatyczną);
• metodą chromatografii gazowej z detektorem płomieniowo-jonizacyjnym przy użyciu dwóch różnych warunków analitycznych.

W nowoprzyjętych przepisach określono także sposób postępowania z probówkami zawierającymi krew do badania, w tym warunki dotyczące przechowywania oraz transportowania pobranej krwi. Określono także jakiego rodzaju dane odnotowuje się w protokołach dokumentujących przeprowadzenie ww. badań.

Wykaz środków działających podobnie do alkoholu

Rozporządzenie zawiera także wykaz środków działających podobnie do alkoholu, którym znalazły się:

1) opioidy;

2) amfetamina i jej analogi;

3) kokaina;

4) tetrahydrokanabinole;

5) benzodiazepiny.

Dopuszczalne metody badania na obecność środków działających podobnie do alkoholu

W odniesieniu do badania na obecność środków działających podobnie do alkoholu wskazano, że obejmują one:

• badanie przy użyciu metod niewymagających badania laboratoryjnego; polegające na nieinwazyjnym pobraniu próbek śliny i umieszczeniu ich w urządzeniu do oznaczania metodą immunologiczną środków działających podobnie do alkoholu, zgodnie z instrukcją obsługi tego urządzenia;
• badanie krwi, polegające na analizie laboratoryjnej krwi pobranej z żyły osoby badanej,
• badanie moczu.

Magdalena Sybilska-Bonicka

specjalista z zakresu prawa pracy, prawnik, redaktor MONITORA prawa pracy i ubezpieczeń, wieloletni praktyk, trener biznesu i były wykładowca akademicki z zakresu prawa pracy