Czy można zwolnić pracownika, który rezygnuje z wnioskowania o świadczenie rehabilitacyjne

Pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia, jeżeli niezdolność pracownika do pracy wskutek choroby trwa:

• dłużej niż 3 miesiące – gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 6 miesięcy,
• dłużej niż łączny okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku oraz pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze 3 miesiące – gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy co najmniej 6 miesięcy lub jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy albo chorobą zawodową (art. 53 § 1 pkt 1 Kodeksu pracy).

Długość okresu ochronnego pracownika na zwolnieniu lekarskim. Zasiłek chorobowy przysługuje przez okres trwania niezdolności do pracy z powodu choroby lub niemożności wykonywania pracy, zasadniczo nie dłużej niż przez 182 dni, ale jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana gruźlicą lub występuje w trakcie ciąży – nie dłużej niż przez 270 dni (art. 8 ust. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa).

Okres ochronny pracownika zatrudnionego minimum 6 miesięcy przed zachorowaniem (jak również pracownika, który był wprawdzie zatrudniony krócej, ale zwolnienie jest efektem wypadku przy pracy albo choroby zawodowej) obejmuje więc co do zasady:

• okres 182 dni pobierania zasiłku chorobowego i
• pierwsze 3 miesiące pobierania świadczenia rehabilitacyjnego.

Wniosek o świadczenie rehabilitacyjne. Standardowo każdy pracownik korzystający z długotrwałego zwolnienia lekarskiego, w przypadku którego można się spodziewać, że będzie trwało ponad 182 dni, występuje o przyznanie mu świadczenia rehabilitacyjnego. Dzięki temu obejmuje go pełna ochrona z art. 53 Kodeksu pracy.

Świadczenie rehabilitacyjne przysługuje ubezpieczonemu, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy. Świadczenie to przysługuje przez okres niezbędny do przywrócenia zdolności do pracy, nie dłużej jednak niż przez 12 miesięcy (art. 18 ust. 1 i 2 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa).

Zainteresowany pracownik powinien złożyć wniosek o świadczenie rehabilitacyjne co najmniej 6 tygodni przed końcem okresu, przez który może pobierać zasiłek chorobowy. Jednak najpóźniej wniosek może zostać złożony w czasie 18 miesięcy po okresie, w którym pracownik pobierał zasiłek chorobowy. Jeśli pracownik nie może złożyć wniosku w tym terminie (np. leży chory w szpitalu), to może złożyć wniosek w ciągu 6 miesięcy od dnia, w którym te powody przestały istnieć. 

Świadczenie rehabilitacyjne a ochrona przed zwolnieniem. W praktyce może się zdarzyć, że pracownik nie składa wniosku o świadczenie rehabilitacyjne. W takim przypadku kończy się ochrona z art. 53 Kodeksu pracy. Jeżeli pracownik nie będzie pobierał świadczenia rehabilitacyjnego, to tym samym nie będzie już chroniony po okresie pobierania zasiłku chorobowego, co daje pracodawcy możliwość rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia na podstawie art. 53 § 1 pkt 1 lit. b Kodeksu pracy.

Jednak biorąc pod uwagę 18-miesięczny termin na złożenie wniosku o świadczenie rehabilitacyjne, jeżeli nawet pracownik nie jest obecnie zainteresowany pobieraniem takiego świadczenia i nie składa o nie wniosku nawet po ustaniu prawa do zasiłku chorobowego (mimo że jest on nadal niezdolny do pracy), to nie można mieć pewności, że nie zmieni on zdania i po kilku czy nawet kilkunastu miesiącach nie złoży jednak takiego wniosku do ZUS. Wówczas świadczenie rehabilitacyjne zostanie przyznane za okres od następnego dnia po upływie okresu, w którym pracownik miał prawo do zasiłku chorobowego. W takiej sytuacji będzie to oznaczało, że zastosowanie znajdzie art. 53 § 1 pkt 1 lit. b Kodeksu pracy, zgodnie z którym pracodawca ma prawo rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia dopiero po upływie okresu pobierania zasiłku chorobowego i 3 pierwszych miesięcy pobierania przez pracownika świadczenia rehabilitacyjnego. Tym samym może się okazać, że pracodawca, który rozwiązał z pracownikiem umowę np. miesiąc czy 2 miesiące po upływie okresu pobierania przez pracownika zasiłku chorobowego, naruszył przepisy. Pracownik będzie więc mógł żądać przywrócenia do pracy na poprzednich warunkach albo odszkodowania za bezzasadne rozwiązanie umowy o pracę. Potwierdza to orzecznictwo sądowe:

SN

(…) ochrona stosunku pracy pracownika niezdolnego do pracy wskutek choroby obejmuje również okres pierwszych 3 miesięcy pobierania świadczenia rehabilitacyjnego, choćby pracownik nie mógł wobec pracodawcy wykazać korzystania z tego świadczenia bezpośrednio po okresie pobieranego zasiłku chorobowego (postanowienie SN z 16 listopada 2022 r., III PSK 247/21).

Ponadto zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego rozwiązanie przez pracodawcę umowy o pracę w okresie między wyczerpaniem prawa do zasiłku chorobowego a ostatecznym rozstrzygnięciem organu rentowego w przedmiocie świadczenia rehabilitacyjnego jest ryzykiem pracodawcy:

SN

Artykuł 53 § 1 pkt 1b Kodeksu pracy nie pozwala na rozwiązanie stosunku pracy, gdy nie upłynął jeszcze łączny okres pobierania w czasie niezdolności do pracy wynagrodzenia i zasiłku chorobowego oraz pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze 3 miesiące. Regulacja jest jasna i obowiązuje również wtedy, gdy opóźnia się pozytywne rozpoznanie wniosku o zasiłek chorobowy albo o świadczenie rehabilitacyjne. Jeżeli postępowanie o zasiłek trwa dłużej niż podstawowy okres zasiłkowy, to pracodawca podejmuje określone ryzyko naruszenia art. 53 § 1 pkt 1b Kodeksu pracy, gdyż może się okazać, że pracownik uzyskuje dalszy zasiłek lub świadczenie rehabilitacyjne, przedłużające okres ochrony przed rozwiązaniem zatrudnienia bez wypowiedzenia (wyrok SN z 19 maja 2016 r., II PK 105/15).

Jak zauważył Sąd Najwyższy:

SN

(…) w ostatecznym (…) rozrachunku uzależnienie oceny zgodności z prawem rozwiązania stosunku pracy dokonanego w okresie między wyczerpaniem prawa do zasiłku chorobowego a wydaniem ostatecznej decyzji w sprawie świadczenia rehabilitacyjnego od treści tej decyzji obciąża głównie pracodawcę, który może zostać zobowiązany do zapłaty odszkodowania lub przywrócenia pracownika do pracy. Prawa pracownika są natomiast chronione przez ewentualność zastosowania wskazanych sankcji bezprawnego rozwiązania stosunku pracy (wyrok SN z 26 marca 2009 r., II PK 245/08).

W przedstawionej sytuacji mają zatem Państwo pełne prawo rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia. Jednak mimo tego rekomendowanym postępowaniem będzie wstrzymanie się z rozwiązaniem z pracownikiem umowy o pracę na podstawie art. 53 § 1 pkt Kodeksu pracy, aż upłynie okres 3 miesięcy, w których pracownik mógłby pobierać świadczenie rehabilitacyjne i w którym to okresie podlega ochronie.

POWOŁANE ORZECZENIA SĄDÓW:

postanowienie SN z 16 listopada 2022 r. (III PSK 247/21)

wyrok SN z 19 maja 2016 r. (II PK 105/15)

wyrok SN z 26 marca 2009 r. (II PK 245/08)

Bożena Lenart

specjalista z zakresu prawa pracy, prawnik, autorka licznych publikacji z tej tematyki