Czy pracodawca może nałożyć karę porządkową na społecznego inspektora pracy

Status społecznego inspektora pracy. Społeczna inspekcja pracy jest powoływana i kierowana przez zakładowe organizacje związkowe. Społecznym inspektorem pracy może być pracownik danego zakładu pracy, który jest członkiem związku zawodowego i nie zajmuje stanowiska kierownika zakładu pracy lub stanowiska kierowniczego bezpośrednio podległego kierownikowi zakładu. Jednak zakładowe organizacje związkowe mogą postanowić, że społecznym inspektorem pracy może być również pracownik zakładu niebędący członkiem związku zawodowego.

Społeczny inspektor pracy powinien posiadać niezbędną znajomość zagadnień wchodzących w zakres działania społecznej inspekcji pracy. Ponadto powinien posiadać co najmniej 5-letni staż pracy w branży, do której należy zakład, i co najmniej 2-letni staż pracy w danym zakładzie, a oddziałowy lub grupowy społeczny inspektor pracy – co najmniej 2-letni staż pracy w danej branży i co najmniej jeden rok pracy w danym zakładzie.

Społeczny inspektor pracy jako pracownik danego zakładu, niezależnie od tego czy jest członkiem zakładowej organizacji związkowej, czy też nie, przede wszystkim jest osobą, która ma status pracownika. Zatem powinien realizować zakres obowiązków wynikający z umowy o pracę. Natomiast funkcja społecznego inspektora pracy jest dodatkowym i niezależnym obowiązkiem takiej osoby.

Społeczni inspektorzy pracy powinni wykonywać swoje czynności w zasadzie poza godzinami pracy. W razie konieczności wykonywania swoich czynności w godzinach pracy lub uczestniczenia w naradach i szkoleniach społeczni inspektorzy pracy zachowują prawo do wynagrodzenia. Zatem co do zasady społeczny inspektor pracy w godzinach pracy realizuje swój zakres obowiązków wynikający z umowy o pracę, a dopiero po godzinach pracy powinien realizować swoje obowiązki wynikające z dodatkowego statusu społecznego inspektora.

Dyscyplinowanie społecznego inspektora pracy przez pracodawcę. Ze względu na „podwójny status” społecznego inspektora pracy, który w pierwszej kolejności jest pracownikiem, a dopiero w drugiej społecznym inspektorem pracy, w praktyce może pojawić się wątpliwość w zakresie możliwości jego dyscyplinowania przez pracodawcę. W praktyce, niezależnie od tego czy działania społecznego inspektora pracy będą wykonywane poza godzinami pracy czy w czasie pracy, co do zasady pracodawca nie ma prawa stosować kar porządkowych z tytułu niewywiązywania się przez społecznego inspektora z jego inspektorskich obowiązków. Obowiązków społecznego inspektora pracy nie można zakwalifikować do kategorii naruszeń obowiązków pracowniczych, za które można nałożyć karę porządkową przewidzianą w Kodeksie pracy. Dopiero gdyby naruszenie przez społecznego inspektora pracy jego zadań funkcyjnych wiązało się również z naruszeniem przepisów z zakresu organizacji i porządku w procesie pracy czy przepisów bhp, pracodawca mógłby rozważyć zastosowanie przepisów o pracowniczej odpowiedzialności porządkowej.

Odpowiedzialność społecznego inspektora pracy wobec związku zawodowego. Natomiast w przypadku niewywiązywania się ze swoich zadań inspektorskich społeczny inspektor pracy odpowiada nie przed pracodawcą, lecz przed zakładową organizacją związkową, która kieruje działalnością społecznej inspekcji pracy. Społeczny inspektor pracy w razie niewywiązywania się ze swoich obowiązków może być odwołany przed upływem 4-letniej kadencji. Decyzja w tym zakresie następuje na wniosek zakładowych organizacji związkowych lub co najmniej 1/5 pracowników.

Nic nie stoi na przeszkodzie, aby pracodawca zasygnalizował zakładowej organizacji związkowej niewywiązywanie się przez społecznego inspektora pracy z jego obowiązków, w szczególności gdy są one realizowane w czasie pracy. W takiej sytuacji informacja od pracodawcy może zainicjować wniosek zakładowej organizacji związkowej w sprawie odwołania społecznego inspektora pracy. Ma to o tyle znaczenie, że społeczny inspektor pracy powinien reprezentować interesy wszystkich pracowników zatrudnionych u pracodawcy, a jego działania mają prowadzić do zapewnienia w zakładzie pracy przestrzegania przepisów prawa pracy, w tym kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Zatem brak zaangażowania i niewywiązywanie się z przypisanych społecznemu inspektorowi pracy zadań może realnie wpływać na bezpieczeństwo w procesie pracy.

Sebastian Kryczka

ekspert z zakresu prawa pracy, prawnik, były pracownik Państwowej Inspekcji Pracy, od ponad 20 lat specjalizuje się w problematyce prawa pracy oraz zagadnieniach kontroli i nadzoru nad przestrzeganiem prawa pracy, autor wielu komentarzy, artykułów i porad z zakresu prawa pracy, bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony danych osobowych