Urlop rodzicielski 2025. Co każdy pracodawca powinien wiedzieć?

Urlop rodzicielski jest jednym z uprawnień rodziców zagwarantowanym w Kodeksie pracy. Z urlopu mogą skorzystać obydwoje z rodziców. Rodzice mogą również wymieniać się uprawnieniami urlopowymi. W 2023 roku na mocy nowelizacji przepisów Kodeksu pracy zmienił się wymiar tego urlopu oraz sposób jego wykorzystania. Obecnie urlop rodzicielski jest udzielany jednorazowo lub nie więcej niż w 5 częściach, nie później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 rok życia.

urlop rodzicielski zmiany 2022 2023 unia ue tata ojciec opieka rodzice dziecko

Kodeks Pracy 2025. Praktyczny komentarz z przykładami »»»

Zasady korzystania z uzupełniającego urlopu macierzyńskiego »»»

Wymiar urlopu rodzicielskiego

Rodzice dziecka, którzy korzystają z urlopu macierzyńskiego albo urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, po ich wykorzystaniu mogą skorzystać z urlopu rodzicielskiego. Okres urlopu rodzicielskiego jest uzależniony od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie i przysługuje w wymiarze do:

• 41 tygodni – w razie urodzenia jednego dziecka,
• 43 tygodni – gdy urodzi się więcej niż jedno dziecko.

Natomiast pracownicy-rodzice dziecka posiadającego zaświadczenie stwierdzające przez lekarza ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu, mają prawo do urlopu rodzicielskiego w celu sprawowania opieki nad tym dzieckiem w wymiarze do:

• 65 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka,
• 67 tygodni – w przypadku urodzenia większej liczby dzieci przy jednym porodzie.

Wymiar urlopu rodzicielskiego przysługuje łącznie obojgu pracownikom – rodzicom, a nie osobno każdemu z nich. Mogą oni jednak korzystać z tego urlopu jednocześnie (w tym samym czasie), pod warunkiem że nie przekroczą łącznego okresu tego urlopu. Ta sama zasada ma zastosowanie w przypadku, gdy jeden z rodziców dziecka podlega ubezpieczeniu chorobowemu z innego tytułu niż pracowniczy i korzysta z zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu odpowiadającego okresowi urlopu rodzicielskiego. Wtedy drugi rodzic – pracownik – może w tym samym czasie korzystać z urlopu rodzicielskiego. Łączny wymiar pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego wykorzystanego przez matkę dziecka i urlopu rodzicielskiego wykorzystanego przez ojca dziecka nie może przekraczać maksymalnego wymiaru.

W przypadku urlopu rodzicielskiego nowością jest wprowadzenie wyłącznego prawa do 9 tygodni tego urlopu dla każdego z pracowników – rodziców. Prawa tego nie można przenieść na drugiego rodzica (art. 1821a § 3–5 k.p.). W praktyce oznacza to, że każde z rodziców dziecka z wymiaru 41 lub 43 tygodni urlopu rodzicielskiego może wykorzystać tylko 32 lub 34 tygodnie, umożliwiając drugiemu z nich skorzystanie z urlopu rodzicielskiego w wymiarze 9 tygodni. Jeżeli np. pracownica – matka dziecka – wykorzysta 32 tygodnie urlopu rodzicielskiego, a pracownik – ojciec dziecka – nie skorzysta z gwarantowanego mu okresu tego urlopu w wymiarze 9 tygodni, urlop ten przepada. Nie jest możliwe przeniesienie tych 9 dodatkowych tygodni urlopu na pracownicę – matkę dziecka.

Jeżeli w okresie korzystania przez pracownicę z urlopu rodzicielskiego w wymiarze 32 tygodni albo bezpośrednio po jego zakończeniu pracownik – ojciec dziecka – nie skorzysta z wyłącznego prawa do tego urlopu w wymiarze 9 tygodni, wówczas pracownica nie będzie mogła skorzystać z tej części urlopu.

Urlop rodzicielski w całości albo w częściach

Wniosek o udzielenie urlopu rodzicielskiego może dotyczyć całego okresu, ale można z niego korzystać również w częściach, których nie może być jednak więcej niż 5. Należy je wykorzystać nie później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6. rok życia.

Okres, na który urlop rodzicielski ma zostać udzielony, może być określony zarówno liczbą tygodni, jak i dni, np. 12 tygodni albo 12 tygodni i 5 dni lub 124 dni. Istotne przy tym jest, aby nie został przekroczony wymiar przysługującego całkowitego urlopu. Liczba części urlopu rodzicielskiego jest ustalana na podstawie liczby wniosków o jego udzielenie. Części urlopu rodzicielskiego odnoszą się do jego pełnego wymiaru, tj. 41, 43, 65 lub 67 tygodni, a zatem również do zawartych w tym wymiarze 9 tygodni urlopu przysługującego wyłącznie jednemu z rodziców.

Okres 9 tygodni urlopu rodzicielskiego nie musi być wykorzystany jednorazowo w całości, ale podzielenie go na części, np. dwie, po 4 i 5 tygodni, oznacza wykorzystanie 2 z 5 części tego urlopu.

Zasiłek macierzyński za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego w wymiarze 9 tygodni gwarantowanych dla drugiego rodzica dziecka może być podzielony również na 5 części.

W liczbie wykorzystanych części urlopu uwzględnia się również liczbę wniosków o zasiłek macierzyński za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego albo jego części, złożonych przez ubezpieczoną – matkę dziecka – lub ubezpieczonego – ojca dziecka – niebędących pracownikami.

Za zgodą pracodawcy pracownik może zrezygnować z korzystania z urlopu rodzicielskiego w każdym czasie i powrócić do pracy. Zasada ta dotyczy również możliwości przerwania okresu pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego, za zgodą np. zleceniodawcy, i powrotu do wykonywania trwającej umowy zlecenia. Natomiast ubezpieczony podlegający ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej nie musi mieć zgody ZUS na rezygnację z pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego.

Łączenie urlopu z wykonywaniem pracy

Pracownik może łączyć korzystanie z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy. W takim przypadku urlop jest udzielany na pozostałą część wymiaru czasu pracy (art. 1821e § 1 Kodeksu pracy). Oznacza to, że pracownik w tym samym czasie częściowo korzysta z urlopu i częściowo wykonuje pracę na część etatu. W związku z tym urlop rodzicielski jest udzielany na pozostałą część wymiaru czasu pracy.

Pracodawca musi uwzględnić wniosek pracownika o podjęcie pracy na urlopie rodzicielskim, chyba że nie jest to możliwe ze względu na organizację pracy lub rodzaj pracy wykonywanej przez pracownika (dotyczy to np. stanowisk kierowniczych). W takiej sytuacji pracodawca informuje pracownika w formie papierowej lub elektronicznej w terminie 7 dni od otrzymania wniosku o przyczynie odmowy jego uwzględnienia (art. 1821e § 2 Kodeksu pracy).

Ponieważ dopuszczalny wymiar czasu pracy w czasie urlopu rodzicielskiego wynosi nie więcej niż 1/2 etatu, pracodawca nie może udzielić pracownikowi zgody na pracę w wymiarze np. 3/4 albo 3/5 etatu. Pracownik nie może także żądać ustalenia, jak ma wyglądać w tym okresie jego zatrudnienie pod względem rozkładu czasu pracy, ponieważ należy to do kompetencji pracodawcy.

Jeżeli pracownik pracuje w czasie korzystania z urlopu rodzicielskiego u pracodawcy, który udzielił mu tego urlopu, wymiar urlopu rodzicielskiego ulega wydłużeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy wykonywanej przez pracownika w trakcie tego urlopu lub jego części, nie dłużej jednak niż do:

• 82 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka,

• 86 tygodni – w razie urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie.

Jeszcze dłuższy wymiar wydłużenia urlopu rodzicielskiego przysługuje, jeżeli pracownik – rodzic dziecka – posiada zaświadczenie stwierdzające ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu, i wynosi odpowiednio do:

• 130 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka,

• 134 tygodni – jeżeli przy jednym porodzie urodziło się więcej niż jedno dziecko.

Zasady dotyczące wydłużenia urlopu rodzicielskiego stosuje się odpowiednio do pracowników korzystających z tego urlopu po urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego z tytułu przyjęcia dziecka (dzieci) na wychowanie.

Okres wydłużenia urlopu rodzicielskiego stanowi iloczyn liczby tygodni, przez jaką pracownik łączy korzystanie z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u praco dawcy udzielającego urlopu, i wymiaru czasu pracy wykonywanej przez pracownika w trakcie korzystania z tego urlopu (art. 182^1f § 2 k.p.).

Jeżeli pracownik chce wykonywać pracę w trakcie urlopu rodzicielskiego, ale nie w całym okresie, na który został udzielony, lecz tylko przez jego część, to proporcjonalne wydłużenie wymiaru tego urlopu następuje wyłącznie w odniesieniu do tej części urlopu rodzicielskiego.

Opracowanie: Katarzyna Bogucka