Kłopoty w rodzinie

A może szczęście jest aktem udanej ucieczki? Od fatalnego układu ambicji, nadziei, pospiesznych decyzji i kontrolującego spojrzenia społecznego superego?

Amerykanin Gary Becker (1930–2014), profesor Uniwersytetu Chicagowskiego, noblista w dziedzinie ekonomii (dostał nagrodę w 1992 r. za „rozszerzenie obszaru analizy mikroekonomicznej na szeroki zakres ludzkich zachowań i interakcji, w tym na zachowania nierynkowe”), był przekonany, że narzędzia ekonomiczne w badaniu rozmaitych zjawisk społecznych mogą być równie przydatne i funkcjonalne jak te, których dostarcza socjologia, psychologia społeczna bądź demografia – odróżnia je tylko metodologia. Becker, zwolennik teorii racjonalnego wyboru, zakładającej, że ludzie, przynajmniej na potrzeby modelowania, są rozsądnie kalkulującymi graczami, konkurującymi na wielu rynkach równocześnie, przyglądał się pod tym kątem rynkowi pracy, gromadzeniu kapitału społecznego, ekonomii przestępczości czy decyzjom, jakie podejmujemy w obrębie rodziny i małżeństwa.

Rodzina, twierdził Becker, jest nie tyle stabilną, jednorodną instytucją społeczną, ile polem konfrontacji rozmaitych, często sprzecznych celów, jakimi kierują się jej poszczególni członkowie i członkinie. Z jednej strony to rodzaj przedsiębiorstwa mającego coś wytworzyć (pożywienie, miejsce do mieszkania, rozrywki, potomstwo, ale też niematerialne poczucie zadowolenia i harmonii), z drugiej – przestrzeń ograniczonych zasobów (pieniędzy, sił, czasu, zaangażowania emocjonalnego), których alokacja może, choć nie musi, prowadzić do strategicznych konfliktów. Ekonomista beckerysta, obserwując współczesny wzrost liczby rozwodów – przy zmniejszającej się liczbie ślubów – zada sobie pytanie nie o przemiany obyczajowe i kulturowe, lecz o czysto rynkową opłacalność małżeństwa dla jego potencjalnych udziałowców. Zacznie analizować w tym kontekście inne pokrewne formy kooperacji (luźne związki partnerskie, związki na odległość). Podobnie – na zimno – potraktuje kwestie macierzyństwa i kryzysu demograficznego lub starć międzypokoleniowych.