Kat ofiarą, ofiara katem

„Człowiek, który kochał psy” to opowieść o tym, że w świecie totalitaryzmów nie ma już dla jednostki drogi odwrotu, chyba że za cenę całkowitej psychicznej dezintegracji

Ramón Mercader ps. Jacques Mornard, zabójca Lwa Trockiego, w szpitalu w Meksyku. 23 sierpnia 1940 r.

20sierpnia 1940 r. w dzielnicy Coyoacán miasta Meksyk 27-letni kataloński agent NKWD Ramón Mercader - podający się za Belga Jacques’a Mornarda - wbił czekan w głowę 60-letniego Lwa Trockiego, niegdyś jednego z ideologów i wodzów bolszewickiej rewolucji, potem zaś prześladowanego przez Józefa Stalina wygnańca i tułacza. Wydarzyło się to w strzeżonej willi, do której Mercader dostał się, pozyskawszy w wyniku wielomiesięcznych zabiegów zaufanie jej domowników, służby i ochrony. Trocki - nawet ciężko ranny - nie był zaskoczony zamachem: swoim ludziom, którzy rzucili się na Mercadera, zabronił zabijać napastnika, aby ten mógł zeznawać w sprawie. Bo Trocki, jeśli można tak to ująć, żył jako główny bohater we własnej kronice zapowiedzianej śmierci; wiedział, że Stalin go zabije, wiedział nawet, kiedy to się mniej więcej wydarzy. Wraz z zakończeniem etapu wielkiej czystki (1937-1938) i rozpoczęciem przygotowań do wojny światowej, Trocki - od 1929 r. błąkający się po świecie uchodźca - przestał być Stalinowi potrzebny w roli symbolu zdrady i kolaboracji. Już parę miesięcy wcześniej, wiosną roku 1940 r., stalinowska bojówka złożona z lokalnych działaczy meksykańskich ostrzelała willę Trockiego z karabinów maszynowych. To miała być zapowiedź, że egzekutor jest w drodze.