Rozwiązanie umowy z przyczyn niedotyczących nauczyciela – czy należy się odprawa
W szkołach często pojawia się konieczność zatrudnienia nauczyciela na zastępstwo. Zdarza się, że umowa taka dotyczy osoby nieposiadającej wymaganych kwalifikacji, zatrudnionej za zgodą kuratora oświaty. Problem powstaje, gdy zgoda ta obowiązuje na czas określony, a nieobecność zastępowanego nauczyciela przedłuża się. W takiej sytuacji dyrektor szkoły musi rozwiązać dotychczasową umowę, nawet jeśli chciałby kontynuować zatrudnienie. Wtedy pojawia się pytanie, czy nauczycielowi przysługuje odprawa pieniężna.

Zatrudnienie na zastępstwo za zgodą kuratora
Nauczyciel nieposiadający kwalifikacji może zostać zatrudniony za zgodą organu nadzoru pedagogicznego, wyłącznie w celu zastępstwa nieobecnego pracownika lub zapewnienia ciągłości nauczania (art. 10 ust. 7 i 9 Karty Nauczyciela). Taka zgoda jest udzielana na czas określony np. do końca roku szkolnego. Jeżeli nieobecność zastępowanego nauczyciela przedłuża się, a zgoda kuratora wygasa, dyrektor nie ma możliwości dalszego zatrudniania nauczyciela i musi rozwiązać dotychczasową umowę.
Okres wypowiedzenia i ograniczenia
Zasady wypowiadania umów określa Kodeks pracy. W przypadku nauczyciela zatrudnionego powyżej 6 miesięcy, a krócej niż 3 lata, okres wypowiedzenia wynosi 1 miesiąc (art. 36 § 1 K.p.).
Problemem może być fakt, że nauczyciele korzystają z urlopu wypoczynkowego w okresie wakacji, a w czasie urlopu pracodawca co do zasady nie może wręczyć wypowiedzenia (art. 41 K.p.). Oznacza to, że wypowiedzenie można złożyć przed rozpoczęciem urlopu albo po jego zakończeniu, co przesunie rozwiązanie stosunku pracy na dalszy termin.
Prawo do odprawy pieniężnej
Kluczowe jest to, że przyczyna rozwiązania umowy nie leży po stronie nauczyciela.
Jeżeli w szkole zatrudnionych jest co najmniej 20 pracowników, a rozwiązanie stosunku pracy następuje wyłącznie z przyczyn organizacyjnych (np. brak zgody kuratora), nauczycielowi przysługuje odprawa pieniężna na podstawie ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników.
Stanowisko Sądu Najwyższego
Sąd Najwyższy w wyroku z 14 grudnia 2016 r. (sygn. akt II PK 59/14) wskazał, że przyczynami niedotyczącymi pracownika są wszystkie okoliczności niezwiązane z jego cechami czy sposobem wykonywania obowiązków. Oznacza to, że brak zgody kuratora jest właśnie taką przyczyną, całkowicie niezależną od nauczyciela.
W praktyce oznacza to, że odprawa należy się nawet wtedy, gdy później uda się zawrzeć z nauczycielem kolejną umowę. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy kurator wyrazi zgodę na zatrudnienie nauczyciela jeszcze w okresie wypowiedzenia, wtedy dyrektor może wycofać wypowiedzenie, a stosunek pracy będzie kontynuowany.
art. 10 ust. 7, ust. 9, art. 64 ust. 1 ustawy z 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (j.t. Dz.U. z 2024 r. poz. 986 ze zm.)
art. 36 § 1, art. 41 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (j.t. Dz.U. z 2025 r. poz. 277 ze zm.)
art. 5 ust. 3, art. 8 ust. 1 w zw. z art. 10 ust. 1 ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (j.t. Dz.U. 2024 r. poz. 61)
POWOŁANE ORZECZNICTWO:
wyrok SN z 14 grudnia 2016 r. (sygn. akt II PK 59/14)
Oprac. Milena Drozd
Przeczytaj więcej na ten temat w dodatku do najnowszego wydania GSiA »

GSiA nr 9-2025
GSiA nr 9-2025
