Jak rozliczyć w księgach rachunkowych sprzedaż towaru za symboliczną złotówkę

Spółka w ramach akcji promocyjnej postanowiła w celu wyprzedaży zalegającego w magazynach towaru zastosować promocję polegającą na tym, że każdy nabywca, który zakupi 10 szt. towaru, 11 sztukę otrzyma za symboliczną złotówkę. Czy jednostka straci prawo do odliczenia VAT naliczonego przy zakupie tych sprzedawanych za kwotę znacznie niższą niż cena zakupu? Jaki to ma wpływ na koszty i przychody podatkowe? W jaki sposób rozliczać w księgach rachunkowych taką sprzedaż znacznie poniżej ceny zakupu?

Sprzedaż towarów w promocyjnych cenach nie oznacza utraty prawa do odliczenia VAT naliczonego przy zakupach tych towarów. W praktyce oznacza to, że VAT, który zapłaciliśmy przy nabyciu towarów, nadal możemy odliczyć od VAT należnego, nawet jeśli te towary zostaną sprzedane później po niższych cenach w ramach promocji. Sprzedaż promocyjna za symboliczną złotówkę opodatkowana jest w realnej wartości, czyli przychodem jest 1 zł (o ile transakcja jest uzasadniona ekonomicznie i nie stanowi obejścia prawa). Jednostka nie traci przy tym prawa do rozliczenia w kosztach uzyskania przychodu całkowitych kosztów nabycia towaru sprzedanego po promocyjnej cenie. Szczegóły wraz z ewidencją księgową – w uzasadnieniu. 

Sprzedaż towaru za symboliczną złotówkę stanowi częsty element akcji promocyjnych/reklamowych. Mając na uwadze fakt, że według Kodeksu cywilnego (art. 353¹Kc) „strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego”, należy uznać, że przedsiębiorcy mają prawo dowolnie kształtować ceny sprzedaży swoich towarów. Innymi słowy sprzedaż za symboliczną złotówkę należy uznać za dopuszczalną i zgodną z prawem.

Sprzedaż towaru za symboliczną złotówkę a przychód podatkowy

Kluczowym elementem ustalenia wysokości przychodu w sytuacji, gdy towar jest sprzedawany za symboliczną złotówkę, jest ekonomiczne uzasadnienie stosowania takiej ceny. I tak z wydawanych interpretacji podatkowych wynika (por. np. interpretację indywidualną Dyrektora KIS z 11 października 2022 r., sygn. 0111-KDIB1-3.4010.532.2022.2.PC), że:

• jeżeli cena bez uzasadnionej przyczyny (brak wyraźnego związku ze sprzedażą promocyjną) znacznie odbiega od wartości rynkowej rzeczy lub praw, przychód ten wówczas określa organ podatkowy w wysokości wartości rynkowej,

• jeżeli symboliczna cena jednego złotego ma swoje uzasadnienie ekonomiczne (jak to ma miejsce w rozpatrywanym przypadku), wówczas kwota taka nie będzie kwestionowana przez organy podatkowe i podatnik wykaże przychód ze sprzedaży na poziomie 1 zł netto, pomimo że cena taka odbiega od rynkowej. 

Potwierdzenie takiego rozumienia ustalania wysokości przychodu znaleźć można np. w interpretacji indywidualnej Dyrektora KIS z 11 października 2022 r., (sygn. 0111-KDIB1-3.4010.532.2022.2.PC), w której dodatkowo podkreśla się znaczenie właściwego udokumentowania przeprowadzanych akcji promocyjnych: 

(…) stosując rabaty cenowe i mając na uwadze obowiązek dokumentowania zdarzeń gospodarczych zgodnie ze stanem faktycznym, powinien Pan ten fakt udokumentować odpowiednimi dowodami, z których jednoznacznie wynikać będzie jakim odbiorcom towarów i w jakich okolicznościach oraz w jakim zakresie upust przysługuje. Należy przy tym wyraźnie zaznaczyć, że stosowanie znacznych rabatów jest niedopuszczalne w zakresie jakim ma ono służyć tzw. obejściu przepisów prawa i uniknięciu opodatkowania danej czynności. Tak więc każdy zastosowany upust winien być uzasadniony ekonomicznie i prowadzić w końcowym efekcie do osiągnięcia celu jaki został wytyczony dla działalności gospodarczej, tj. zarobku.

W celu uniknięcia ewentualnego sporu z urzędem skarbowym warto zatem w przypadku sprzedaży promocyjnych za symboliczną złotówkę posiadać:

• regulamin akcji promocyjnej – dokument ten powinien precyzyjnie określać wszystkie kluczowe aspekty promocji, takie jak okres jej obowiązywania oraz krąg osób, do których jest ona skierowana. Regulamin powinien również zawierać wszelkie istotne szczegóły dotyczące zasad uczestnictwa, wymogów i ograniczeń,

• dokumentację potwierdzającą spełnienie warunku niezbędnego – w celu umożliwienia zakupu towaru za 1 złoty lub spełnienie innego istotnego warunku promocji konieczne jest udokumentowanie tego procesu. To może obejmować np. listę klientów, którzy zakwalifikowali się do promocji, lub potwierdzenie spełnienia warunków w konkretny sposób, na przykład za pomocą paragonów lub kodów rabatowych,

• dodatkowo przydatną informacją może być wykaz klientów, którzy skorzystali z promocji, oraz informacje dotyczące ilości towarów wydanych w obniżonej cenie.

Moment powstania przychodu ze sprzedaży towaru handlowego za symboliczną złotówkę ustala się na zasadach ogólnych, tj. tak samo jak w przypadku „zwykłej” sprzedaży. Przychód ten powstaje zatem – zgodnie z art. 14 ust. 1c updof i art. 12 ust. 3a updop – w dniu wydania towarów, nie później niż w dniu wystawienia faktury lub uregulowania należności.

Sprzedaż towaru za symboliczną złotówkę a koszt uzyskania przychodu

Wydatki na zakup towarów, które później są odsprzedawane za symboliczną złotówkę, mogą być uznawane za koszt podatkowy w pełnej wysokości pod warunkiem istnienia związku przyczynowo-skutkowego między tymi wydatkami a prowadzoną działalnością gospodarczą. Nie jest istotne przy tym, że towar jest sprzedawany poniżej ceny zakupu. Potwierdzenie takiego stanowiska można znaleźć np. w interpretacji indywidualnej Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 5 lipca 2022 r. (sygn. 0114-KDIP3-1.4011.347.2022.4.MS2), w której stwierdza się:

Zgodnie z przepisami dotyczącymi wydatków w kosztach uzyskania przychodów, dany wydatek musi zostać poniesiony w celu osiągnięcia przychodu, zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodu. Wydatki na zakup towaru sprzedawanego następnie za symboliczną złotówkę mogą być kosztem podatkowym w pełnej wysokości. Nie stanowi tu przeszkody fakt, że następnie zakupiony towar jest odsprzedawany znacznie poniżej jego ceny zakupu. Jeżeli bowiem celem sprzedaży za złotówkę jest uzyskanie przychodu z działalności albo też zabezpieczenie istniejącego źródła przychodu, to spełniony jest warunek istnienia związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy poniesionym wydatkiem, a prowadzoną działalnością.

W rozpatrywanym przypadku trudno kwestionować fakt, że działania promocyjne/reklamowe w postaci sprzedaży przez jednostkę towaru handlowego za symboliczną złotówkę nie mają racjonalnego uzasadnienia. Akcje promocyjne w swym założeniu mają bowiem zagwarantować źródło przychodów, nawet gdyby z obiektywnych powodów przychód nie został osiągnięty. Należy jednak zawsze pamiętać, że ciężar udowodnienia związku przyczynowo-skutkowego ciąży zawsze na podatniku, a tym samym ważne jest posiadanie dokumentacji potwierdzających taką zależność. 

Sprzedaż towaru za symboliczną złotówkę – podstawa opodatkowania VAT

W przypadku sprzedaży towarów po obniżonej cenie promocyjnej podstawę opodatkowania VAT ustala się na zasadach ogólnych. W praktyce oznacza to, że podstawą opodatkowania jest rzeczywista kwota, którą dostawca otrzymuje lub ma otrzymać od nabywcy w związku ze sprzedażą promocyjną, po odjęciu kwoty VAT. Innymi słowy w przypadku sprzedaży za „symboliczną złotówkę” (uzasadnionej względami ekonomicznymi i odpowiednio udokumentowanej) podstawą opodatkowania jest owa „symboliczna złotówka”. Potwierdzenie takiego stanowiska można znaleźć np. w interpretacji indywidualnej Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 14 sierpnia 2020 r. (sygn. 0113-KDIPT1-2.4012.372.2020.2.AM). W interpretacji tej przestrzega się jednak, że:

(…) w sytuacji, gdy między podmiotami (kontrahentami) istnieją powiązania, o których mowa w art. 32 ustawy o VAT, organ podatkowy może określić wysokość podstawy opodatkowania na podstawie wartości rynkowej tych towarów lub usług, ale tylko w sytuacji, gdyby związki te miały wpływ na ustalenie ceny.

Sprzedaż towaru za symboliczną złotówkę – prawo do odliczenia VAT od zakupionego towaru

Podatnik ma prawo do odliczenia VAT w przypadku zakupu lub wytworzenia towarów, które są używane w działalności gospodarczej. Przepisy dotyczące podatku VAT nie ograniczają zakresu tego prawa, nawet w sytuacji, gdy podatnik sprzedaje towary po obniżonych cenach promocyjnych (za symboliczną złotówkę), które są zazwyczaj niższe niż cena zakupu czy cena rynkowa. 

Potwierdzenie takiego stanowiska można znaleźć w wielu interpretacjach indywidualnych, np. w interpretacji Dyrektora KIS z 8 września 2022 r. (sygn. 0111-KDIB3-1.4012.507.2022.2.WN) czy interpretacji Dyrektora KIS z 11 kwietnia 2019 r. (sygn. 0115-KDIT1-2.4012.80.2019.2.AJ). Ta ostatnia dotyczyła zakupu towarów sprzedawanych w ramach promocji po cenach znacząco niższych od cen rynkowych, obniżonych nawet o 99%. W interpretacji tej organ wskazał, że:

(…) spółce przysługuje/będzie przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego związanego z nabyciem towarów sprzedawanych w ramach strategii marketingowej np. za 1 zł, zgodnie z art. 86 ust. 1 ustawy o VAT. Przy czym prawo to będzie przysługiwało, o ile nie występują/nie wystąpią przesłanki negatywne wymienione w art. 88 ustawy.

Sprzedaż towaru za symboliczną złotówkę – ewidencja księgowa

Przychód z tytułu sprzedaży towarów po promocyjnej cenie oraz związane z tym wydatki na nabycie tych towarów są ewidencjonowane w księgach rachunkowych zgodnie z rzeczywistą ekonomiczną istotą tych zdarzeń. Oznacza to, że przychód jest ujmowany w księgach w obniżonej wysokości, odzwierciedlającej promocyjną cenę towarów, podczas gdy koszty związane z nabyciem tychże towarów są rejestrowane w pełnej wysokości.

Grażyna Skubik

główna księgowa, praktyk