Rozliczenie roczne PIT za 2022 r. - zmiana formy opodatkowania, ulgi, darowizny, odliczenie składek na ubezpieczenie zdrowotne

Do 2 maja 2023 r. (termin przesunięty, ponieważ 30 kwietnia przypada w 2023 r. w niedzielę, a 1 maja przypada święto) podatnicy PIT muszą złożyć zeznanie roczne za 2022 r. W rozliczeniu tym nie brakuje nowych rozwiązań i problemów. W pierwszej kolejności należy pamiętać, że trzeba w nim stosować nową skalę podatkową, z obniżoną z 17% do 12% stawką PIT w pierwszym przedziale podatkowym. Całkowitą nowością jest umożliwienie podatnikom, którzy w 2022 r. korzystali z opodatkowania podatkiem liniowym albo ryczałtem ewidencjonowanym, zmiany formy opodatkowania za ten rok na skalę podatkową. Przywrócono również możliwość rozliczenia jako osoba samotnie wychowująca dziecko. Oprócz tego w zeznaniu za 2022 r. podatnicy po raz pierwszy rozliczą wiele nowych ulg podatkowych, takich jak m.in. ulga na terminal, ulga na prototyp czy ulga na robotyzację. Natomiast z części odliczeń będą mogli skorzystać po raz ostatni.

1. Nowa skala podatkowa

W rozliczeniu rocznym za 2022 r. podatnicy mają obowiązek stosować skalę podatkową przedstawioną w poniższej tabeli.

Tabela. Skala podatkowa obowiązująca w rozliczeniu za 2022 r.

Skala ta została wprowadzona w ramach nowelizacji dokonanej 1 lipca 2022 r. ustawą z 9 czerwca 2022 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2022 r. poz. 1265 ze zm.; dalej: ustawa nowelizująca z 9 czerwca 2022 r.). Podstawową zmianą było obniżenie PIT z 17% do 12% w pierwszym przedziale podatkowym. Wraz z obniżeniem stawki PIT, z 5100 zł do 3600 zł została również obniżona roczna kwota zmniejszająca podatek, przy zachowaniu kwoty wolnej od podatku w wysokości 30 000 zł. W praktyce doprowadziło to do sytuacji, w której płatnicy do końca czerwca 2022 r. stosowali miesięczną kwotę zmniejszającą podatek w wysokości 425 zł (tj. 1/12 z 5100 zł), a od 1 lipca 2022 r. w wysokości 300 zł (tj. 1/12 z 3600 zł). W wielu przypadkach mogło to doprowadzić do sytuacji, w której płatnik w trakcie 2022 r. rozliczył kwotę zmniejszającą podatek w kwocie wyższej niż 3600 zł. Ponieważ w zeznaniu rocznym za 2022 r. kwota ta wynosi 3600 zł, dla części podatników może to oznaczać zwiększenie podatku do zapłaty albo zmniejszenie nadpłaty w zeznaniu rocznym.

Należy podkreślić, że prawo do kwoty wolnej od podatku w wysokości 30 000 zł przysługuje również podatnikom, którzy w trakcie 2022 r. korzystali z ulgi dla młodych, ulgi dla pracujących seniorów, ulgi na powrót i ulgi dla dużych rodzin, a ich przychody przekroczyły w tym roku limit przysługującego im zwolnienia, tj. kwotę 85 528 zł. Taką możliwość MF potwierdził m.in. w odpowiedzi na interpelację poselską nr 36311. Możemy w niej przeczytać, że:

MF Zwolnienie to ograniczone jest limitem kwotowym wynoszącym 85 528 zł. Po przekroczeniu limitu zwolnienia ww. przychody młodego podatnika podlegają opodatkowaniu według ogólnych zasad obowiązujących w systemie podatkowym. Warto zauważyć, iż obecnie kwota wolna wynosi 30 tys. zł, a wysokość progu podatkowego, po przekroczeniu którego ma zastosowanie 32% stawka podatku została podniesiona do 120 tys. zł. Poniżej tej kwoty dochody podatnika podlegają opodatkowaniu 12% stawką podatku, wprowadzoną od 1 lipca 2022 r., lecz mającą zastosowanie do dochodu za cały 2022 r. (wynikającą z ustawy zmieniającej ustawę PIT, wskazanej w odnośniku nr 4). Powyższe oznacza, że podatnik rozliczający się na zasadach ogólnych według skali podatkowej, korzystający z ulgi dla młodych, który przekroczy limit przychodów 85 528 zł, będzie w stosunku do owej nadwyżki korzystał z kwoty wolnej określonej w ustawie PIT w wysokości 30 tys. zł. Innymi słowy podatek wystąpi dopiero po wykorzystaniu ulgi podatkowej (85 528 zł) i kwoty wolnej od podatku (30 tys. zł), która to zsumowana kwota wynosi 115 528 zł. Ponadto limit zwolnienia w ramach ulgi dla młodych jest tożsamy z wprowadzonymi od 1 stycznia 2022 r. pozostałymi tzw. zerowymi PIT tj. ulgą na powrót, ulgą dla rodzin 4+ oraz ulgą dla pracujących seniorów. Co więcej, limit ten jest wspólny w sytuacji gdy podatnik korzysta z więcej niż jednego zwolnienia.

Przykład

W 2022 r. podatnik korzystający z ulgi dla młodych osiągnął przychód ze stosunku pracy opodatkowany według skali podatkowej w kwocie 110 000 zł. Z PIT zwolniony od podatku był przychód w kwocie 85 528 zł. Do opodatkowania zostaje mu więc przychód w kwocie 24 472 zł (110 000 zł - 85 528 zł). Po odliczeniu kosztów ze stosunku pracy (3000 zł) oraz składek na ubezpieczenia społeczne (3355,11 zł = 24 472 zł × 13,71%) dochód do opodatkowania po zaokrągleniu wynosi u tego podatnika 18 117 zł = = 24 472 zł - 3000 zł - 3355,11 zł. To oznacza, że jego podatek należny za 2022 r. wyniesie 0 zł = 18 117 zł × 12% - 3600 zł = 2174, 04 zł - 3600 zł.

2. Zmiana formy opodatkowania na skalę podatkową przez podatników opodatkowanych w 2022 r. podatkiem liniowym

Podatnikom, którzy w trakcie 2022 r. opodatkowali swoje dochody z działalności gospodarczej podatkiem liniowym, ustawodawca na mocy art. 14 ustawy nowelizującej z 9 czerwca 2022 r. umożliwił zmianę tej formy opodatkowania na opodatkowanie według skali podatkowej. Ponownego wyboru skali podatkowej liniowcy mogą dokonać, składając zeznanie PIT-36 zamiast PIT-36L. W zeznaniu tym podatnicy wykażą dochody, które w trakcie 2022 r. opodatkowywali podatkiem liniowym. Czas na podjęcie decyzji w tej sprawie mają do 2 maja 2023 r. (30 kwietnia w 2023 r. przypada w niedzielę). Jeśli podatnik złoży za 2022 r. PIT-36L, nie będzie mógł już zmienić tej decyzji i wybrać skali podatkowej. Mimo umożliwienia podatnikom zmiany formy opodatkowania, zaliczki na PIT w trakcie całego 2022 r. podatnicy mieli wpłacać w ramach podatku liniowego. Przy zmianie formy opodatkowania na skalę podatkową zaliczki te podatnicy wykażą w zeznaniu PIT-36 bez konieczności przeliczania ich według zasad obowiązujących przy opodatkowaniu według skali podatkowej.

Decyzja o wyborze skali podatkowej dla opodatkowania dochodów osiągniętych w 2022 r. dotyczy tylko tego roku. Jeśli podatnik na początku 2022 r. (lub w latach wcześniejszych) wybrał opodatkowanie podatkiem liniowym, to ta forma opodatkowania dotyczy również lat następnych, w tym 2023 r. Zasady tej nie zmienia wybór skali podatkowej dla opodatkowania dochodów osiągniętych w 2022 r. Podatnik, który również w 2023 r. nie chce stosować podatku liniowego, musi w ustawowym terminie zawiadomić właściwego naczelnika urzędu skarbowego o rezygnacji z tego sposobu opodatkowania albo złożyć w terminie i na zasadach określonych w ustawie o ryczałcie oświadczenie o wyborze opodatkowania w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych. Trzeba to zrobić do 20 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym podatnik osiągnął pierwszy przychód (gdy pierwszy przychód osiągnięto w grudniu - to do końca roku). Zakładając, że podatnik osiągnął pierwszy przychód w styczniu, oświadczenie należy złożyć do 20 lutego. Na opisanych wyżej warunkach formę opodatkowania z podatku liniowego na skalę podatkową mogą również zmienić podatnicy, którzy dochód z działów specjalnych produkcji rolnej ustalają na podstawie prowadzonych ksiąg.

Aby dokonać przejścia z podatku liniowego na skalę podatkową w rozliczeniu za 2022 r., podatnik musi przed złożeniem zeznania rocznego za 2022 r. obliczyć, czy zmiana formy opodatkowania mu się opłaca. Wyliczenia podatku powinien dokonać z uwzględnieniem zmian, które weszły w życie w trakcie 2022 r. i zastosować je do dochodów uzyskanych od 1 stycznia 2022 r. Podstawową sprawą jest na pewno nowa skala podatkowa z obniżoną do 12% stawką podatku w pierwszym przedziale skali. Wybierając rodzaj płaconego podatku, podatnik powinien brać pod uwagę ulgi podatkowe, które przysługują przy danej formie opodatkowania. Najszerszy katalog ulg przysługuje przy skali podatkowej, np. tylko przy skali podatnik skorzysta z ulgi na wychowanie dziecka. Również tylko przy skali podatnik rozliczy się wspólnie z małżonkiem, co może być korzystne, zwłaszcza gdy jeden z małżonków nie osiąga dochodów. Ważnym czynnikiem, który należy wziąć pod uwagę kalkulując, czy zmiana formy opodatkowania będzie opłacalna, jest to, że w wyniku dokonanych zmian podatnicy opodatkowani podatkiem liniowym będą mogli w rozliczeniu za 2022 r. zaliczyć do kosztów albo odliczyć od dochodu składki na ubezpieczenie zdrowotne zapłacone w roku podatkowym z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej opodatkowanej podatkiem liniowym czy też za osoby z nimi współpracujące - przy czym łączna wysokość tych składek zaliczonych do kosztów uzyskania przychodów lub odliczonych od dochodu nie może przekroczyć w 2022 r. kwoty 8700 zł.

W celu wyboru skali podatkowej zamiast podatku liniowego należy zaznaczyć odpowiednie pozycje w zeznaniu PIT-36 (wersja 30):

• w przypadku działalności gospodarczej: pozycję 60 podatnik, pozycję 61 małżonek;
• w przypadku działów specjalnych produkcji rolnej: pozycję 62 podatnik, pozycję 63 małżonek.

W przypadku zmiany podatku liniowego na skalę podatkową ewentualna nadpłata z zeznania PIT-36 złożonego elektronicznie podlega zwrotowi w terminie 3 miesięcy, licząc od dnia złożenia tego zeznania. W takim przypadku nie ma zastosowania 45-dniowy termin na zwrot nadpłaty (art. 14 ust. 6 ustawy nowelizującej z 9 czerwca 2022 r.).

Przykład

Podatnik w 2022 r. uzyskał dochody z pozarolniczej działalności gospodarczej opodatkowanej podatkiem liniowym. Działalność gospodarczą prowadził jednoosobowo oraz w formie spółki cywilnej.

Rozliczenie działalności indywidualnej:

- przychody - 123 456,00 zł,

- koszty uzyskania przychodu - 98 899,00 zł,

- dochód - 24 557,00 zł.

Rozliczenie spółki cywilnej:

- przychody spółki - 567 780,00 zł,

- koszty spółki - 345 890,00 zł,

- dochód spółki - 221 890,00 zł.

Udział podatnika w dochodach spółki wyniósł 40%:

- przychody ze spółki - 227 112,00 zł (567 780 zł × 40%),

- koszty ze spółki - 138 356,00 zł (345 890 zł × 40%),

- dochód ze spółki - 88 756,00 zł (221 890 zł × 40%).

W sumie dochód z działalności gospodarczej w 2022 r. wyniósł:

- przychody - 350 568,00 zł (123 456 zł + 227 112 zł),

- koszty - 237 255,00 zł (98 899 zł +138 356 zł),

- dochód - 113 313,00 zł (24 557 zł + 88 756 zł).